…οι λέξεις Ελλάς, Ελένη, ελικόπτερο, ιπποπόταμος, Όμηρος στα αγγλικά γράφονται και προφέρονται αντίστοιχα στην αγγλική γλώσσα Hellas, Helen, helicopter, hippopotamus, Homer με ένα αχνό ελληνικό «χ» να ακούγεται στην αρχή, ενώ οι λέξεις απολογία, ελέφαντας, επεισόδιο, ειρωνεία, ενέργεια γράφονται και προφέρονται αντίστοιχα στα αγγλικά με καθαρό το αρχικό φωνήεν, χωρίς αυτό το αρχικό αχνό «χ», που μεταφράζεται σαν το «h» των προηγούμενων λέξεων, δηλαδή : apology, elephant, episode, irony, energy ;
Η απάντηση βρίσκεται στη χρήση του πνεύματος, της ψιλής ή της δασείας, που σημειωνόταν σε κάθε λέξη που άρχιζε από φωνήεν ή δίφθογγο ή από το σύμφωνο ρ.
Τι θα λέγατε να μάθουμε λίγα πράγματα σχετικά;
Ας τα μελετήσουμε από το βιβλίο της Α΄Γυμνασίου.
Tόνοι και πνεύματα
Η Αρχαία Ελληνική αρχικά γραφόταν χωρίς τόνους και πνεύματα, καθώς οι φυσικοί ομιλητές της δε χρειάζονταν ιδιαίτερα σημεία για να προφέρουν σωστά τις λέξεις, γιατί ακούγονταν μόνο στην προφορά. Μετά όμως από την επέκταση του Ελληνισμού με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ελληνική γλώσσα υπέστη μεταβολές εξαιτίας της επαφής της με άλλες γλώσσες. Γι’ αυτό παρουσιάστηκε η ανάγκη να αναπτυχθούν τρόποι και κανόνες που θα βοηθούσαν στη σωστή εκμάθηση της Ελληνικής από τους ξένους.
Μεταξύ αυτών ήταν και η επινόηση των τόνων και των πνευμάτων.
Tόνοι
Σε κάθε λέξη, επάνω στο φωνήεν ή στη δίφθογγο της συλλαβής που τονίζεται, σημειώνουμε έναν ορισμένο τόνο.
Οι τόνοι είναι: η οξεία (ˊ), η βαρεία (ˋ) και η περισπωμένη ( ~ ).
- Η οξεία σημειώνεται πάνω από το φωνήεν της συλλαβής που προφέρεται σε υψηλότερο τόνο.
- Η βαρεία τονίζει μόνο τη λήγουσα, που προφέρεται σε χαμηλότερο τόνο, όταν δεν ακολουθεί σημείο στίξης.
- Η περισπωμένη [ή οξυβαρεία ( ^ )] σημειώνεται μόνο σε μακρές συλλαβές, όταν ο ομιλητής πρέπει να ανεβάσει και αμέσως μετά να κατεβάσει τον τόνο της φωνής του κατά την προφορά του ίδιου φωνήεντος. Έτσι, η λέξη «βῆμα» προφερόταν στην α.ε. «μπέὲμα». Πνεύματα Κάθε λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή από το σύμφωνο ῥ- παίρνει πάνω σε αυτό ένα πνεύμα. Τα πνεύματα είναι: η ψιλή (᾿) και η δασεία (῾).
- Οι περισσότερες λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο παίρνουν ψιλή.
- Η δασεία δηλωνόταν αρχικά με το γράμμα «Η» και προφερόταν σαν ένα αχνό «χ», περίπου όπως ο αγγλικός φθόγγος «h» (π.χ. στη λέξη «history»). Έτσι, όταν σε μια αρχαία επιγραφή διαβάζουμε «ΗΕΛΛΑΣ», μεταγράφουμε «Ἑλλάς».
- Στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής θα βρείτε τον κατάλογο με τις δασυνόμενες λέξεις. Εύκολα μπορείτε να θυμάστε ότι δασύνονται πάντα το υ και το ρ, όταν βρίσκονται στην αρχή μιας λέξης, π.χ. ὕδωρ, ῥοή [2]
Photo GregMontani / https://pixabay.com
