Συγκλονισμένο το Πανελλήνιο από τον αποτρόπαιο θάνατο του Άλκη, ενός 17χρονου παιδιού, που δυστυχώς είχε την ατυχία να βιώσει τη χειρότερη μορφή βίας, του χουλιγκανισμού, μπολιασμένη με άκρατο φανατισμό και ακραία συναισθήματα προς πάσα κατεύθυνση.
Ένα αθώο παιδί που δεν έφταιξε σε τίποτε, που δεν ήταν καν οπαδός. αλλά βρέθηκε αντιμέτωπος με το φαινόμενο του χουλιγκανισμού και του ανεξέλεγκτου θυμού που μετουσιώνεται σε δολοφονική βία, χωρίς διακρίσεις, χωρίς συναίσθημα ανθρωπιάς, κατά βάση χωρίς κανένα συναίσθημα.
Ο όρος “hooligan“, γεννήθηκε στην Αγγλία τη δεκαετία του ’60 και φαίνεται να προέρχεται από ένα τραγούδι του 1899 που εμπνέεται από Πάτρικ O’Hoolinhan , έναν αχθοφόρο και έναν Ιρλανδό κλέφτη που έζησε στο Λονδίνο.
Σύμφωνα με αναφορές της μητροπολιτικής αστυνομίας του Λονδίνου, ο O’Hoolinhan ήταν ηγέτης μιας συμμορίας νεολαίας. Οι νεαροί που ανήκαν στο συγκρότημά του βαφτίστηκαν ως “hooleys” (δηλαδή άγριοι, στα Iρλανδικά).
Τα πρώτα φαινόμενα Χουλιγκανισμού παρατηρήθηκαν στην Αγγλία, που μετά το 1960 ο Χουλιγκανισμός παύει να είναι απλά ένα επικίνδυνο φαινόμενο και παίρνει διαστάσεις κοινωνικού και ενίοτε, πολιτικού τυφώνα.
Στις 29 Μαΐου του 1985 η ιστορία του ποδοσφαίρου βάφεται με μελανά χρώματα, αποπνέοντας την οσμή του θανάτου και τη βαρβαρότητα, σε όλες της τις εκφάνσεις.
Λίβερπουλ και Γιουβέντους αγωνίζονται για τον τελικό κυπέλλου πρωταθλητριών. Οι οπαδοί της Λίβερπουλ, εξοργισμένοι από τα διαιτητικά λάθη, επιτίθενται με μανία στους οπαδούς της Γιουβέντους. Ο απολογισμός; Τραγικός. 39 νεκροί και 400 τραυματίες.
Η τότε πρωθυπουργός γνωστή ως «σιδηρά κυρία», η Μάργκαρετ Θάτσερ, προχωρά στην εφαρμογή μέτρων καταστολής, βγάζοντας κόκκινη κάρτα στις αγγλικές ομάδες, και απαγορεύοντας τη συμμετοχή τους για πέντε χρόνια σε Ευρωπαϊκά γήπεδα.
Ο Χουλιγκανισμός στην Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκε στα μέσα του 20ου αιώνα, με πολλά περιστατικά βίας, που συνεχίζουν να αμαυρώνουν το αθλητικό πνεύμα αλλά και να σκορπούν το θρήνο σε ελληνικές οικογένειες.
Ο Άρης Δημητριάδης υπήρξε το πρώτο καταγεγραμμένο θύμα της οπαδικής βίας στα 80s. Μέχρι τότε υπήρχαν επεισόδια, τσακωμοί, λογομαχίες, ακόμη και συμπλοκές, αλλά ο σεβασμός για την ανθρώπινη ζωή έθετε όρια ακόμη και στους πιο θερμοκέφαλους.
Ο 18χρονος Αριστείδης, ήταν φίλαθλος του ΠΑΟΚ, και το Σεπτέμβριο του 1983, περπατώντας στην περιοχή Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη, έκανε το… λάθος να κάνει καζούρα σε δύο φίλους του για τη συντριβή με 5-1 του Άρη απ’ τον Παναθηναϊκό στην πρεμιέρα του πρωταθλήματος.
Για κακή του τύχη, τρία άτομα άκουσαν το σχόλιό του και του επιτέθηκαν βάναυσα χτυπώντας τον με μπουνιές, κλωτσιές και μαχαιριές. Λίγες ημέρες αργότερα έφυγε απ’ τη ζωή στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ.
Ο 29χρονος Χαράλαμπος Μπλιώνας έπεσε νεκρός στις εξέδρες του σταδίου Αλκαζάρ στη Λάρισα, χτυπημένος από ναυτική φωτοβολίδα στο λαιμό.
Η μοίρα έπαιξε ένα άσχημο παιχνίδι στον άτυχο καθηγητή από την Ελασσόνα, ο οποίος δεν ήταν καν ποδοσφαιρόφιλος. Το ταξί που τον μετέφερε για τον σταθμό ΚΤΕΛ καθυστέρησε, χάνοντας το δρομολόγιο που ήθελε.
Αποφάσισε να πάει στο γήπεδο για να περάσει η ώρα μέχρι το επόμενο δρομολόγιο, με προορισμό την Αθήνα.
Κατά τη διάρκεια έντασης μεταξύ οπαδών της ΑΕΛ και του ΠΑΟΚ, απ’ την εξέδρα των οπαδών του Δικεφάλου, εκτοξεύτηκαν με πιστόλι τρεις φωτοβολίδες, η μία εκ των οποίων τραυμάτισε θανάσιμα τον Μπλιώνα. Ηταν 26 Οκτωβρίου του 1986.
Η λίστα με το λουτρό αίματος δυστυχώς δε σταματά εδώ. Στις 13 Ιανουρίου του 1991, ο μόλις 17χρονος Γιώργος Παναγιώτου αφήνει την τελευταία του πνοή από θανάσιμο χτύπημα φωτοβολίδας που εκτοξεύτηκε με πιστόλι.
Ο άτυχος νεαρός πήγαινε από τον Πειραιά στο γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας για να παρακολουθήσει το ντέρμπι της ΑΕΚ με τον Ολυμπιακό.
Η οικογένειά του, συγγενείς και φίλοι αλλά και πλήθος κόσμου βυθίστηκαν στο πένθος, ενώ ακόμη αιωρείται ένα τεράστιο «ΓΙΑΤΙ»;.
Το παιχνίδι βόλεϊ γυναικών μεταξύ Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού, που είχε προγραμματιστεί να λάβει χώρα στις 29 Μαρτίου 2007 στην Παιανία, για το κύπελλο στέρησε τη ζωή ενός ανθρώπου.
Δεδομένου ότι επρόκειτο για γυναικείο αγώνα, δεν υπήρχε μεγάλη αστυνομική δύναμη.
Οι οπαδοί και από τις δύο πλευρές βρήκαν την ευκαιρία να οργανώσουν μια μεγάλης κλίμακας σύγκρουση, ανεμπόδιστη από την αστυνομία.
Υπολογίζεται ότι 400 άτομα ήξεραν λεπτομέρειες γι’αυτό που επρόκειτο να επακολουθήσει. Το αποτέλεσμα της σφοδρής συμπλοκής, ήταν να χάσει τη ζωή του ένας ακόμη συνάνθρωπός μας, ο Μιχάλης Φιλόπουλος οπαδός του Παναθηναϊκού, έπειτα από μαχαίρωμα μέχρι θανάτου από Χούλιγκανς.
Σύμφωνα με κοινωνιολόγους και ψυχολόγους, οι βαθύτερες αιτίες της μάστιγας του χουλιγκανισμού, εντοπίζονται στα παρακάτω πεδία, τα οποία ούτως ή άλλως θεωρούνται νευραλγικά για τη δομή του κοινωνικού ιστού και την κοινωνική συνοχή:
- Κρίση φορέων αγωγής. Τα άτομα δε λαμβάνουν εγκαίρως ανθρωπιστική παιδεία, δηλαδή σφαιρική μόρφωση, ώστε να αμύνονται σε τέτοιου είδους αντικοινωνικές συμπεριφορές.
- Αναξιοκρατικά φαινόμενα , ανεργία , ανεπαρκής κοινωνική πρόνοια και πολιτική, σκάνδαλα ηγετών συνυφασμένα με διαφθορά, αποκαρδιώνουν τους πολίτες και ιδιαίτερα τους νέους, οδηγώντας τους στην αντίδραση και τις αντικοινωνικές εκδηλώσεις.
- Αστικοποίηση, κρίση σχέσεων, απεγνωσμένη αναζήτηση επικοινωνίας στην «ομάδα», άρα ως διέξοδος, λειτουργεί ενίοτε η μαζοποίηση και η οχλοποίηση.
- Κυριαρχία υλιστικού – καταναλωτικού πνεύματος, θεοποίηση του χρήματος, άκρατος ανταγωνισμός, επικράτηση συμφερόντων και σκοπιμοτήτων. Οι Χούλιγκανς αντιδρούν σε μια τέτοια κοινωνία.
- Κρίση ηθικών αξιών – κατάρρευση προτύπων, διάρρηξη του οικογενειακού ιστού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Αν το αθλητικό πνεύμα και το δίκαιο παιχνίδι αποτελούν χαρακτηριστικά ενός κόσμου κοινωνικής δικαιοσύνης, ο χουλιγκανισμός οφείλεται στον εκβαρβαρισμό της ίδιας της κοινωνίας και καταμαρτυρά την κρίση που αυτή διέρχεται.
Άνθρωποι με ατομικά αδιέξοδα συνενώνονται σε «μικρές κοινωνίες» και τελικά διαμορφώνουν και συναπαρτίζουν ένα αντι – σύστημα, το οποίο μέσω του χουλιγκανισμού αντιδρά στο σύστημα. Έτσι, διάφορες περιθωριοποιημένες ομάδες επιδιώκουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους.
Στο γήπεδο οι φίλαθλοι – οπαδοί προσέρχονται κατά παρέες. Εκφράζονται με γνωστά ιδιώματα , τραγουδούν και ζητωκραυγάζουν μαζί. Παρατηρείται έτσι όλη αυτή η ομαδοποίηση της μάζας σε όχλο, με αντικοινωνική συμπεριφορά. Γεννιέται εύκολα λοιπόν και πάλι ο χουλιγκανισμός.
Ο τοπικισμός είναι επίσης ένα αίτιο του φαινομένου.
Η διεθνοποίηση και η εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου διεύρυνε το σχίσμα ανάμεσα στην ομάδα και το κοινό της. Η ομάδα έχει ξένες βεντέτες και πατρονάρεται από πλούσιους μεγαλοεπιχειρηματίες, ενώ το κοινό το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να φωνάζει στις εξέδρες.
Οι αντίπαλοι οπαδοί, οι εχθρικοί ιθύνοντες, οι «κακώς πρέπει» θεατές, οι αστυνομικοί, οι πληρωμένοι διαιτητές, οι κοινωνικές αδικίες, η ηθική κατάπτωση, το καθένα ξεχωριστά και όλα μαζί, συνιστούν «αιτιολόγηση» υπό την έννοια της ερμηνείας, του χουλιγκανισμού.
Αυτή η βία αποσκοπεί στη διατήρηση της εσωτερικής συνοχής της ίδιας της ομάδας. Οι Χούλιγκανς λειτουργούν ως κλειστά κοινωνικά συστήματα και πρέπει να εκτοπίσουν την επιθετικότητα έναντι άλλων κοινωνικών ομάδων.
Οι μηχανισμοί που παρεμβαίνουν σε αυτό το είδος φυλετικής βίας έχουν αναλυθεί από το Θεωρία της Κοινωνικής Ταυτότητας του Tajfel και του Turner . Είναι μια βία που προέρχεται από την ομάδα και η οποία έχει ως στόχο την ενίσχυση της ομάδας.
Η παρουσία μιας άλλης ομάδας είναι η αιτία για ένα μηχανισμό αυτορρύθμισης, που επιδιώκει να μειώσει τις εσωτερικές διαφορές ενισχύοντας τον εσωτερικό κανόνα της ομοιομορφίας.
Πρόκειται για προφανώς άσκοπη βία, η οποία δεν έχει άλλο στόχο από το να ταπεινώσει τον αντίπαλο για να διακηρύξει την ανωτερότητα της ίδιας της ομάδας.
Marsh, Rosser και Harré στο “Οι κανόνες της διαταραχής” (1978) ονομάζουν αυτό το φαινόμενο “τελετουργική επιθετικότητα”. Γι’ αυτούς τους συγγραφείς, στην πραγματικότητα οι Χούλιγκανς διατάζουν αντιπαραθέσεις και όχι αποκλειστικά πραγματική βία. Η María Teresa Adán Revilla, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα και ειδικός στη βία στο ποδόσφαιρο, λέει:
«Δύο αντίπαλες ομάδες οπαδών ανταλλάσσουν προσβολές. Υπάρχουν νέες προσβολές που ανταλλάσσονται και χειρονομίες, μέχρις ότου ένας από αυτούς χάσει το έδαφος και αποσυρθεί. Το αποτέλεσμα μιας επιτυχούς «πάλης» είναι η απόσυρση του εχθρού και η αύξηση της φήμης του πρωταγωνιστή της πλευράς που ανάγκασε τον άλλο να υποχωρήσει» .
Οι περισσότερες από τις “επιθέσεις” που ασκούν οι Χούλιγκανς επομένως, δεν έχουν ιδεολογική προέλευση. Σκοπός τους είναι να δημιουργήσουν ένα κλίμα διασκέδασης και εορτασμού, ικανού να σπάσει τη μονοτονία της ζωής και να αποκτήσει πρόσβαση σε έντονα συναισθήματα.
Ο κοινωνιολόγος Pilz επισημαίνει, ότι η έννοια του πλαισίου προστασίας, αναφέρεται στο γεγονός ότι αρνητικά συναισθήματα (άγχος, θυμός ή φόβος) μπορούν να ερμηνευθούν θετικά και να βιώσουν ως ευχάριστα εάν εμφανιστούν στην παρατελή κατάσταση.
Αυτό φαίνεται να εξηγεί γιατί μερικοί άνθρωποι απολαμβάνουν μια ταινία τρόμου κάθονται σε μια πολυθρόνα στην οποία αισθάνονται ασφαλείς ή είναι σε θέση να ρίξουν τους εαυτούς τους σε paracidas, επειδή είναι καλά εξοπλισμένα.
Το ζωτικό ερώτημα που τίθεται είναι τελικά εάν υπάρχει τρόπος ή τρόποι αντιμετώπισης και καταστολής του συγκεκριμένου φαινομένου, που διόλου αμελητέο δεν είναι.
Οι αυστηρές ποινές και οι συλλήψεις κάποιων Χούλιγκανς κάθε Κυριακή στα γήπεδα, σίγουρα δεν εξαλείφουν το πρόβλημα. Αντίθετα, το διογκώνουν αφού η βία φέρνει βία .
Γιατί σ’ αυτή την περίπτωση, χτυπάμε μόνο τη συμπτωματολογία τον φαινομένου και όχι τη ρίζα του προβλήματος , το οποίο έχει βαθύτατα κοινωνικές αιτίες, που εξωθούν σε τέτοιου είδους κοινωνικές αντιδράσεις και αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Για την ουσιαστική αντιμετώπιση του απαιτείται καταπολέμηση των αιτιών που το προκαλούν. Χρειάζεται λοιπόν:
Κατάλληλη και σφαιρική παιδεία από νωρίς, ώστε οι φίλαθλοι να συμπεριφέρονται με κοινωνική συνείδηση και ευθύνη.
Η οικογένεια και το σχολείο οφείλουν να μεταλαμπαδεύσουν εγκαίρως μέσω του διαλόγου τις κατάλληλες αξίες στα παιδιά, ώστε να σέβονται τους άλλους, τις περιουσίες τους, κλπ.
Αν προσφερθεί ανθρωπιστική παιδεία, δηλαδή σφαιρική μόρφωση και πολύπλευρη καλλιέργεια, αν από νωρίς οι νέοι αποκτήσουν ενδιαφέροντα, θα διοχετεύσουν την ενεργητικότητά τους σε πιο υγιείς τρόπους έκφρασης και όχι στα γήπεδα μέσω του Χουλιγκανισμού.
Τα ΜΜΕ οφείλουν να προβάλλουν υγιή πρότυπα, να ενισχύουν το διάλογο για διάφορα ζωτικά θέματα, ώστε να εκτονώνεται η κρίση και τα ζητήματα να διευθετούνται μέσα από ουσιαστικές δημοκρατικές διαδικασίες.
Η πολιτεία έχει ιερό χρέος να προσφέρει ευκαιρίες έκφρασης σε όλους και ιδιαίτερα στους νέους όπως και το να εστιάσει στην καταπολέμηση ανεργίας, στις καλές συνθήκες εργασίας, να δώσει έμφαση στην κοινωνική πολιτική (ασφάλιση, περίθαλψη, ενίσχυση Κράτους Πρόνοιας), ώστε ο πολίτης να βλέπει έμπρακτα το ενδιαφέρον της πολιτείας και με τη σειρά του να συμπεριφέρεται με σεβασμό και ήθος στους άλλους, την περιουσία τους, κλπ
Κλειδί είναι η εκκόλαψη ατόμων μορφωμένων – ευαισθητοποιημένων πολιτών αφυπνισμένων, που δεν περιθωριοποιούνται αλλά επιχειρούν μέσα από τις ίδιες τις κοινωνικές διεργασίες, να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και να βελτιώσουν την κοινωνία και τη λειτουργία των θεσμών της.
Να συμπεριφέρονται με σεβασμό και στο ίδιο το αθλητικό ιδεώδες, χωρίς ν’ αμαυρώνουν τη φήμη του και δίχως να εκμεταλλεύονται τη δημοτικότητα κάποιων αθλημάτων.
Το βέβαιο είναι ότι πως εάν οι αρμόδιοι φορείς αλλά και συνολικά οι άνθρωποι διεκδικήσουν ένα καλύτερο αύριο και παλέψουν γι’αυτό, θα το έχουν.
photo https://pixabay.com/el/
