Με την Κωστούλα Τομαδάκη είμαστε συντοπίτες από χρόνια στην όμορφη Πετρούπολη που τρέφει στα σπλάχνα της πολλούς εξαίρετους και πετυχημένους δημιουργούς σε κάθε τέχνη. Συγγραφείς, ηθοποιούς σκηνοθέτες, μουσικούς
Την Κωστούλα Τομαδάκη και να μην θέλει κάποιος να παρακολουθήσει επισταμένα την πορεία της στις πετυχημένες δραστηριότητες της, είναι τόσο δυναμική που δεν μπορείς παρά να ακολουθήσεις τα βήματα της. Πολυτάλαντη και ακούραστη δουλεύει ασταμάτητα αφήνοντας στο βωμό της τέχνης τα δικά της φωτεινά λιθαράκια. Συναντηθήκαμε και κάναμε μια όμορφη κι εποικοδομητική κουβέντα.
Ποιά είναι η Κωστούλα Τομαδάκη;
Θα ήθελα να μιλήσουν άλλοι για μένα και ανάμεσα στους φίλους μου θα ήθελα τους αναγνώστες των βιβλίων μου και τους θεατές των κινηματογραφικών περιπετειών. Η Κωστούλα Τωμαδάκη μοιράζει την ζωή της, ανάμεσα στην Αθήνα και την Σαντορίνη, το νησί της καρδιάς της. Αγάπησε το σινεμά, παράτησε το μεταπτυχιακό στη Νομική Σχολή, στο τμήμα των Πολιτικών Επιστημών γιατί την μάγεψε η μεγάλη οθόνη και γράφτηκε στη Σχολή Σταυράκου. Στο μυαλό μου πάντα θα ξαναγυρίζει εκείνη η δημιουργική και ανήσυχη εποχή με τις μικρού μήκους ταινίες, όπως η «Γυναίκα στην άμμο» , διασκευή ενός διηγήματος του Μοράβια που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο, προβλήθηκε σε διεθνή φεστιβάλ και είχε την τύχη να την δει και ο ίδιος, ο σπουδαίος συγγραφέας. Η συγγραφή ήρθε πολύ αργότερα όταν είχα ήδη σκηνοθετήσει αρκετά ντοκιμαντέρ, ανάμεσα τους και το «Η Γυναίκα στο ρεμπέτικο», τυχερή που συμμετείχε ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, τους «Χτίστες», του Γιώργου Χειμωνά, με την Υρώ Μανέ και την Μυρτώ Παράσχη, ένα διήγημα του Καρυωτάκη, την τηλεταινία, «Ο άγνωστος δεν είχε αφήσει τ’ όνομα του», διασκευή ενός διηγήματος του Άρη Σφακιανάκη . Μετά την μεγάλου μήκους «Πες πως μ’ αγαπάς» με την Γιώτα Φέστα και τον Δημήτρη Αλεξανδρή, ο δρόμος ήταν μονόδρομος για τη συγγραφή και κράτησε σχεδόν δέκα χρόνια. Τρία μυθιστορήματα με πολλές εκδόσεις, πέντε παιδικά, εκδόσεις Κέδρος, τρία εφηβικά που βρίσκονται σε πολλές σχολικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα και την Κύπρο. Θα σταθώ στο «Αντίο Κορίτσι», εκδόσεις Κέδρος, που έφτασε στα Κρατικά Βραβεία, αγαπήθηκε από την Κριτική και κυρίως από τον κόσμο που το ψήφισε στα βραβεία του Public.
Όταν, όμως, σκέφτομαι την ζωή μου, ξαναβλέπω περιπάτους στο κέντρο της Αθήνας, τις προβολές στο «Ιντεάλ», όταν έκανα κριτική σινεμά στις εφημερίδες, το εκτυφλωτικό φως της Σαντορίνης, τα θερινά σινεμά, το τρένο να διασχίζει την Ελλάδα, τον ζητιάνο στη στάση του μετρό, την μαρκίζα του θεάτρου ένα κρύο βράδυ, την συμφιλίωση σε ένα μπαράκι, της αγάπες του Εσπερινού, τους αξόδευτους έρωτες, το μπαλκόνι του Meteorcafe στην Οία, το θέατρο Πέτρας καλοκαίρι βράδυ, το γιασεμί μπαίνοντας στο σπίτι μου, την καλημέρα και την αισιοδοξία του κοριτσιού που μένει απέναντι.
Ποιο ήταν το έρεισμα για να ακολουθήσετε την λογοτεχνία και την σκηνοθεσία;
Ήμουν φοιτήτρια, με ενδιέφεραν οι συλλογικότητες, ήμουν σε γυναικείες ομάδες και σε πολιτική νεολαία. Ήταν μια εποχή που μιλάγαμε ώρες για τις ιδεολογίες, την τέχνη, τον έρωτα, πηγαίναμε στις κινηματογραφικές λέσχες, σε αναγνώσεις βιβλίων και μετά στα μπαράκια και οι συζητήσεις κράταγαν ως το ξημέρωμα. Από τη μια ο «Ιβάν, ο Τρομερός», χωρίς, όμως, να με αφήνει αδιάφορη και το «η Ερωμένη του Γάλλου Υπολοχαγού». Μ’ ενδιέφεραν όλα τα ρεύματα και με συγκινούσαν τα βιβλία και οι ταινίες που προσκόμιζαν μια αλήθεια. Ήθελα να εκφραστώ είτε με τον γραπτό λόγο είτε με την εικόνα. Να αφηγηθώ μια ιστορία που θα την μοιραστώ με τους άλλους. Αυτό και τώρα με κινητοποιεί.
Έχει καθοριστεί η ζωή σας από αυτές τις τέχνες;
Αν σκεφτώ ότι η τέχνη είναι η μόνη μας άμυνα καθώς χάνεται η ψυχή μας μέσα στην καθημερινή βαρβαρότητα, τότε τη θεωρώ αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Μέσα στη πανδημία αν κάτι μας κράτησε ζωντανούς ήταν η μουσική, τα βιβλία, οι ταινίες. Δυστυχώς ο κόσμος της τέχνης πλήρωσε βαρύ τίμημα με το κλείσιμο της μουσικής και την υπολειτουργία των θεάτρων και κινηματογράφων. Ωστόσο είδαμε και καλές ταινίες και αξιόλογες παραστάσεις. Είναι ένας κόσμος που δεν το βάζει κάτω και πάντα με συγκλονίζει η ορμητικότητα και το πάθος των νέων δημιουργών. Και όλο αυτό το βλέπουμε στα βιβλία, στις ταινίες και στο θέατρο. Θα ήταν αδύνατο να μην επηρεαστώ από τις γυναίκες που συνάντησα στα γυρίσματα του «Μητέρα του Σταθμού». Το θάρρος των ηλικιωμένων γυναικών που έζησαν στην ξενιτιά, δουλεύοντας στα εργοστάσια, η συμφιλίωση των νεότερων, των συνομήλικων μου γυναικών, των παιδιών βαλίτσα, με την Ιστορία, το πάθος των νέων κοριτσιών με τις προοπτικές και τα πτυχία που ξενιτεύτηκαν για μια καλύτερη ζωή.
Πιστεύετε πως πετυχαίνουν τα έργα σας την επικοινωνία με τον κόσμο;
Κάθε έργο είναι να ξεπερνάς τον εαυτό σου και να το μοιράζεσαι με τους άλλους. Κάθε φορά έχεις την ίδια αγωνία γιατί να το διαβάσει ή να το δει κανείς. Τα πορτρέτα της στιχουργού Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και του Γιάννη Νεγρεπόντη που σκηνοθέτησα το 2018, προβλήθηκαν ξανά και ξανά σε επανάληψη από το Κανάλι της Βουλής. Είχα την χαρά τα δύο εφηβικά μου βιβλία «Αντίο Κορίτσι» αλλά και το «Χάρισε μου τον τελευταίο χορό», εκδόσεις Κέδρος, να διαβαστούν, να παρουσιαστούν σε μερικές εκατοντάδες σχολεία και βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, την Κύπρο και σε ελληνόφωνα σχολεία Γερμανίας και σε περιοχές του Λονδίνου, να διασκευαστούν σε θεατρικά έργα. Θυμάμαι με ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη και συγκίνηση το «Αντίο Κορίτσι» και την εξαιρετική παράσταση της εφηβικής σκηνής του πολιτιστικού του Δήμου Πετρούπολης με την εμπνευσμένη σκηνοθεσία της Ηλέκτρας Γεννατά.
Μιλήστε μας για αυτό που καταπιάνεστε τώρα;
Μόλις τελείωσα ένα ντοκιμαντέρ εκπαιδευτικό για Πανεπιστήμια της Αμερικής, την «Φαίδρα στο Πέτρας», με υλικό από την προετοιμασία αλλά και την παράσταση «Φαίδρα», σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη , μετάφραση Στρατή Πασχάλη με την Μίνα Αδαμάκη, Σαβίνα Γιαννάτου, Rafika Chawishe, Σπύρο Περδίου, Δημήτρη Τσικλή, μουσική Δημήτρη Μαραμή και αρχειακό υλικό από την ιστορία του Θεάτρου Πέτρας, στην Πετρούπολη που ήταν το όραμα του Βολανάκη και της Μελίνας και το υιοθετήσαμε ως κάτοικοι της περιοχής. Πέντε χρόνια, δουλεύω το «Μητέρα του Σταθμού» ένα ντοκιμαντέρ για τις γυναίκες που μετανάστευσαν στη Γερμανία το 60΄ για να δουλέψουν στις φάμπρικες, τις κόρες τους, τα παιδιά- βαλίτσα που ζούσαν με τις γιαγιάδες στα χωριά της Μακεδονίας, την τρίτη γενιά, τις νέες κοπέλες με τα πτυχία που φεύγουν και ενώ νοσταλγούν την πατρίδα δεν ξέρουν αν θα γυρίσουν πίσω. Και είναι και οι έφηβοι, στα Ελληνόφωνα σχολεία της Γερμανίας που έφυγαν με τους γονείς τους στην τελευταία οικονομική κρίση και βρέθηκαν σε μια νέα χώρα χωρίς να γνωρίζουν τη γλώσσα, χωρίς τους συγγενείς, τους φίλους που άφησαν πίσω τους. Ήταν κάποιες στιγμές και ενώ η κάμερα ‘έγραφε`, δεν κατάφερα να κρατήσω απόσταση και τα δάκρυα έτρεχαν όταν η κυρία Αγάπη, ενενήντα χρονών, στο μακρινό Μαυρονέρι του Κιλκίς, μετανάστρια πρώτης γενιάς, τραγούδησε το «Συννεφιασμένη Κυριακή». Σαν να ράγισαν τα βουνά. Ο αττικός ουρανός έγινε πιο μελαγχολικός όταν η Θεανώ με τα μικρά παιδιά της, ετοιμάστηκε να επιστρέψει στο παγωμένο Μόναχο που ζει με την οικογένειά της. Άλλη μια μέρα για την φιλόλογο Γιώτα, από την Ποσοτσάνη Δράμας που ξαναγύρισε να διδάξει στο Γερμανικό Σχολείο που φοίτησε, και ξανά πίσω σε γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης να επισκέπτεται τα σημερινά Ελληνόφωνα σχολεία της Γερμανίας. Σαν να βλέπω την Έλενα, το πρώτο παιδί που γεννήθηκε σε χάιμ στο Waldsassen της Δυτικής Γερμανίας, να ετοιμάζεται για το επόμενο ταξίδι με τα βιβλία της και να μας υπενθυμίζει ότι η μετανάστευση άλλους τους -μετέτρεψε σε ήρωες και άλλους σε αιώνια ξένους- ακόμα και από τον ίδιο τους τον εαυτό. Γιατί η ξενιτιά είναι πάντα η ίδια. Σκέφτομαι ότι η Ιστορία της Ελλάδας είναι η ιστορία της μετανάστευσης.
Σας διακατέχει αγωνία όταν γράφετε ένα βιβλίο;
Στην αρχή μπροστά στη λευκή σελίδα του υπολογιστή, κάτι με πιάνει. Μετά μόλις έρθει στο μυαλό μια εικόνα, ένα πρόσωπο που συνάντησες στο δρόμο και αρχίζει και σε επισκέπτεται η ιστορία, γιατί πιστεύω ότι οι ιστορίες έρχονται και σου επιβάλλουν την παρουσία τους, όλα παίρνουν τον δρόμο τους. Η αγωνία γίνεται ενθουσιασμός, εξαντλητική προσπάθεια, η μοναξιά γίνεται μια απεραντοσύνη. Και μετά όταν φτάσεις στο τέλος χαρακτηρίζεται από μια ασάλευτη ηρεμία.
Μιλήστε μου για το τελευταίο σας βιβλίο, για τους ήρωες σας.
Η ηρωίδα του βιβλίου μου, «Αντίο Κορίτσι», εκδόσεις Κέδρος, είναι η 13χρονη Νεφέλη. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ευτυχισμένη, είναι ένα προνομιούχο κορίτσι που παίζει από μικρή στην τηλεόραση και ζει στον κόσμο της ψεύτικης λάμψης. Όμως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς, έτσι. Το «Αντίο Κορίτσι» είναι η ιστορία μιας απαγωγής που έγινε κατά τύχη και μιας συνάντησης που άλλαξε τη ζωή της Νεφέλης. Η ιστορίας μιας ενηλικίωσης μέσα σε ένα κόσμο παρακμής και ψεύτικης λάμψης με την ανθρωπιά και την ευαισθησία να ξεπηδούν από τους απλούς ανθρώπους.
Μετά από κάθε κυκλοφορία κάποιου βιβλίου σας ή ταινίας σας, πώς αισθάνεστε;
Πολλά τα συναισθήματα όταν πιάνεις στα χέρια σου το βιβλίο σου ή βλέπεις το σενάριο να γίνεται ταινία. Συμφιλίωση θα έλεγα με τον εαυτό μου που κατάφερα και μοιράστηκα με τους αναγνώστες και τους θεατές αυτά που είχα στο μυαλό μου και την ψυχή μου. Αν κάπως συνδέεται η λογοτεχνία με τον κινηματογράφο είναι η δυνατότητα να αναπαραστήσουν το νόημα ξαναδίνοντας νόημα στα πράγματα.
Πόσο λυτρωτική είναι για σας η γραφή;
Η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος είναι αντίσταση στο χάος. Αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα με ένα τρόπο διαφορετικό από ότι η επιστήμη και η φιλοσοφία. Ένα βιβλίο, μια ταινία μπορεί να δώσει ερεθίσματα, να προβληματίσει, να κάνει τους ανθρώπους να ονειρευτούν, να καταλαγιάσει τους φόβους τους.
«Ότι χάνεται διασώζεται μέσα μας ως αυτό που χάνεται», γράφει ο Χάρης Βλαβιανός και θα πω για την χαρά της τέχνης, τη χαρά του να ανακαλύπτεις άλλους εαυτούς και τελικά να ξεπερνάς τον εαυτό σου. Το κίνητρο το βαθύτερο είναι η αίσθηση της θνητότητας. Και το αναντικατάστατο της ζωής από τον θάνατο. Η συγγραφή, η σκηνοθεσία, ένα βιβλίο, μια ταινία είναι η μόνη μας άμυνα στην καθημερινή βαρβαρότητα.
Τι βιβλία διαβάζετε;
Αυτό τον καιρό αλλά και κατά την διάρκεια της πανδημίας είχα την ευκαιρία να διαβάσω σύγχρονη ελληνική πεζογραφία και πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς, ξαναδιαβάζω Μπόρχες αλλά και Φίλιπ Ροθ, Κάρλο Φουέντες, Ερνέστο Σάμπατο. Ξεκίνησα το μνημειώδες έργο του Χάγκεν Φλάισερ, (Hagen Fleischer), «οι πόλεμοι της μνήμης» με επίκεντρο τις διαμάχες για την μνήμη, την ιστορία , το νόημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, του φασισμού, του Ολοκαυτώματος. Είχα αρχίσει στο πρώτο lockdown να διαβάζω σύγχρονη αμερικάνικη λογοτεχνία, την Hanya Yanagihara, τον Jonathan Frazen, τα νέα βιβλία των Ντέιβιντ Σερντάρις, Τζωρτζ Πελεκάνος και της Σκωτσέζας Ali Smith που είχα την τύχη να τους πάρω συνέντευξη την εποχή που έγγραφα σε εφημερίδες. Ξαναρίχνω ματιές που μου τρώνε νύχτες ολόκληρες στο «Βουή και μανία» του Γουίλιαμ Φώκνερ και «Τρυφερή είναι η νύχτα» του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ.
Η Ελληνική γλώσσα έχει περισσότερα συναισθήματα από τις άλλες;
Δεν ξέρω αν είναι οι λέξεις που φτιάχνουν τον κόσμο ή ο κόσμος που φτιάχνει τις λέξεις. Η σκέψη ρυθμίζει τη γλώσσα ή το αντίστροφο; Πώς μπορεί κανείς να μεταδώσει την ζωντάνια, το χιούμορ, τον ρυθμό, την τρυφερότητα της μητρικής γλώσσας που άκουγες από την κοιλιά της μάνας σου; Συχνά καταφεύγω στη νοσταλγία, τότε που δεν υπήρχαν κινητά και μηνύματα και καταφεύγαμε στην αλληλογραφία, στα τετράδια με το μπλε εξώφυλλο και τις σημειώσεις, με τα ακαταλαβίστικα γράμματα που είχαν οργανώσει το υποσυνείδητο μας. Με δυο λόγια η επαφή της μητρικής γλώσσας με το παρελθόν, τις κρυμμένες επιθυμίες, τις μνήμες, ανοίγει την ψυχή. Η μητρική γλώσσα σου ξεσηκώνει την καρδιά.
Πιστεύετε στους ανθρώπους, στην φιλία, στον έρωτα, στην αγάπη;
Οι φίλοι συχνά έρχονται από τύχη και κάνουν πιο όμορφη τη ζωή μας. Και αυτό που μπορούμε να κάνουμε για αυτούς είναι να υποστηρίξουμε τα θέλω τους. Δεν μπορούμε να τους πούμε ότι θα λύσουμε τα προβλήματα τους, ούτε ότι θα αποτρέψουμε τα λάθη τους. Είμαι εδώ για να σου κρατάω το χέρι, να μπορείς να γείρεις στον ώμο μου, να κλάψω ή να γελάσω μαζί σου.
Η μόνη αιωνιότητα των κοινών θνητών είναι οι στιγμές του έρωτα και η τέχνη. Η ευτυχία μου εσύ και η δυστυχία μου. Κι όταν τελειώσει ο έρωτας θα θυμάσαι από τι κατάφερες να γλυτώσεις, αλλά και ότι έχασες, έστω και εφήμερα, την αθανασία της ψυχής.
Όσο για την αγάπη όπως έγραψε και ο Αντρέι Ταρκόφκι, «ο άνθρωπος είναι απασχολημένος να κυνηγά φαντάσματα και να προσκυνά είδωλα. Στο τέλος όλα καταλήγουν σ’ ένα και μάλιστα απλό στοιχείο, το μόνο στο οποίο μπορεί να υπολογίζει στη ζωή του: την ικανότητα ν’αγαπάει».
Τι ρόλο έπαιξαν στη ζωή σας, το χρήμα, το πάθος;
Μου έρχεται στο μυαλό η αιρετική ταινία του Ρομπέρ Μπρεσόν, « Χρήμα», ο οποίος θεωρούσε την κοινωνική αδικία ηθικό και όχι πολιτικό πρόβλημα. Η ταινία ξεσήκωσε αντιδράσεις αλλά δικαιώθηκε από τον Φρανσουά Τρυφώ και μοιράστηκε το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών το 1983 με την «Νοσταλγία» του Ταρκόφσκι. Αυτό που πιστεύω και υποστηρίζω από τότε που είμαστε φοιτητές και κατεβαίναμε στις πορείες με τα αυτοσχέδια πλακάτ είναι : Χρήμα για την παιδεία, χρήμα για την υγεία, χρήμα για τον πολιτισμό.
Το πάθος έχει ενδιαφέρον στο πως ο άνθρωπος μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο. Συχνά ο μεγαλύτερος εχθρός του πάθους είναι το ίδιο το πάθος που κυριεύεται από την δική του εξουσία καθώς οδεύει προς την αυτοκαταστροφή. Το πάθος παίζει με δυο πράγματα: το φόβο του θανάτου και την επιθυμία για σεξ. Διόλου τυχαίο που ο κινηματογράφος μας έχει δώσει αριστουργήματα.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Τελειώνω τα γυρίσματα του «Μητέρα του σταθμού» και θα μπω στο μοντάζ για αρκετό καιρό . Ήμουν τυχερή γιατί βρήκα αρκετό αρχειακό υλικό σε ιδιωτικές συλλογές, φωτογραφίες αλλά και φιλμάκια που απεικονίζουν την ζωή των μεταναστριών στη Γερμανία το ΄60 και το ΄70 δεν έχουν προβληθεί ποτέ και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τους κοινωνικούς επιστήμονες. Θα ξανακοιτάξω ένα σενάριο, το οποίο έχει γραφτεί πριν χρόνια αλλά τώρα έχει ωριμάσει και διαδραματίζεται σε ένα νησί, στη Σαντορίνη, και θα διαβάσω ξανά δυο σύγχρονα μυθιστορήματα που μ’ ενδιαφέρουν για ταινία. Έχω σχεδόν, έτοιμα ένα παιδικό βιβλίο και ένα εφηβικό, λίγο σκοτεινό στην αρχή αλλά αισιόδοξο στο τέλος. Θα συνεχίσω να δουλεύω πάνω στο ντοκιμαντέρ με επίκεντρο τον άνθρωπο. Γιατί συγγραφή και σκηνοθεσία για μένα σημαίνει μια βαθιά σχέση με τους ανθρώπους και αυτό δεν έχει να κάνει με λεφτά και επιτυχία.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ - ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ ΤΟΜΑΔΑΚΗ Πτυχίο Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης, Πανεπιστήμιο Αθηνών Μεταπτυχιακό τμήμα Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εκπόνηση διδακτορικής διατριβής με θέμα ``ΜΜΕ & ιδεολογία στην Ελλάδα Πτυχίο Σκηνοθεσίας Σχολής Σταυράκου. Εργάστηκε για μια πενταετία ως ερευνήτρια –δημοσιογράφος στο Τμήμα Ειδήσεων & Ενημερωτικών Εκπομπών ΕΡΤ1 Σκηνοθέτησε δραματοποιημένες σειρές και ντοκιμαντέρ. «Η γυναίκα στο ρεμπέτικο στίχο και στην ρεμπέτικη αντίληψη» «Σημάδια γυναικείων μορφών από Έλληνες λογοτέχνες» (Αντρέας Φραγκιάς, Κώστας Καρυωτάκης, Γιώργος Χειμωνάς, Τόλης Καζαντζής, Περικλής Σφυρίδης, Ντίνος Χριστιανόπουλος) «Το έλα να δεις» επιθεώρηση σε κείμενα Γιάννη Νεγρεπόντη «Ο Άγνωστος δεν είχε αφήσει το όνομά του» τηλεταινία ΕΡΤ2 σε σενάριο Άρη Σφακιανάκη. «η στιχουργός Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου», ντοκιμαντέρ, παραγωγή Ένωση Σεναριογράφων , Κανάλι της Βουλής «ο στιχουργός Γιάννης Νεγρεπόντης», ντοκιμαντέρ, παραγωγή Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδας, Κανάλι της Βουλής «προς Ύστατον φως» οι 6 μονόλογοι της αρχαίας τραγωδίας, συναρμογή κειμένων: Λήδα Τασοπούλου, μετάφραση: Κ.Χ.Μύρης, με την Ραφίκα Σαουίς. Η Φαίδρα στο Πέτρας εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ με αφορμή την παράσταση, ``Φαίδρα``, σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, μετάφραση Στρατή Πασχάλη, στο ιστορικό θέατρο Πέτρας, όραμα του Βολανάκη και της Μελίνας,(στο στάδιο του μοντάζ). Γράφει σε εφημερίδες και περιοδικά από τα φοιτητικά της χρόνια με κάποια διαλείμματα για να σκηνοθετήσει και να γράψει βιβλία. Από το 2004 συνεργάζεται συστηματικά με τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ Κρατικό Βραβείο Υπουργείου Πολιτισμού ΟΙ ΜΟΝΑΧΙΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ Τιμητική διάκριση Υπουργείου Πολιτισμού ΠΕΣ ΠΩΣ Μ’ΑΓΑΠΑΣ (συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ :Άγκυρα, Κάιρο, Θεσσαλονίκη, Σίλικον Βάλεϊ, Καλιφόρνια, Μόντρεαλ Βραβείο καλλιτεχνικής διεύθυνσης στο Μεσογειακό Φεστιβάλ Ρώμης Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ( Ντοκιμαντέρ παραγωγή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου- ΕΡΤ , στο στάδιο γυρισμάτων) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ιστορίες από δεύτερο χέρι (εκδόσεις Μέδουσα) Πες πως μ’αγαπάς (εκδόσεις Φυτράκη) Λεκέδες σε μετάξι (Εμπειρία Εκδοτική) Δυο αιώνες αγάπη (Εμπειρία Εκδοτική) ΠΑΙΔΙΚΗ-ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Ο καθρέφτης των ευχών (Κέδρος) Με μισή καρδιά (Κέδρος) Δυο θαύματα και μια αλήθεια (Κέδρος) Η θάλασσα έχει το χρώμα της ψυχής (Κέδρος) Ένα τραγούδι για την Ελένη (Κέδρος) Κλεμμένες καρδιές (Κέδρος) Χάρισε μου τον τελευταίο χορό (Κέδρος) «Αντίο Κορίτσι» (Κέδρος) (βραχεία λίστα για Κρατικό Λογοτεχνικό βραβείο ΥΠΠΟ, 2013), (βραχεία λίστα για το βραβείο, αγαπημένο βιβλίο Public 2014)
