Και μήτε αισχύνεσθε μήτε δεδιέναι τους γονέας…οι φοιτηταί τε διδασκάλων ολιγωρούσιν. Δηλαδή και τα παιδιά δεν ντρέπονται πια και δεν λογαριάζουν τους γονείς. Οι μαθητές αντιμετωπίζουν με αδιαφορία τους δασκάλους τους. (Πλάτων Πολιτεία Η΄)
Η Γη μας έχει τελείως εκφυλιστεί. Τα παιδιά πάψανε να ακούνε τους γονείς τους. Αιγύπτιος Ιερέας 6.οοο χρόνια πριν από σήμερα.
Τα τέκνα υπακούετε τοις γονεύσι κατά πάντα. Τούτο γαρ έστιν ευάρεστον τω Κυρίω.(Κολας. Γ.ΣΤ.20) Δηλαδή. Τα παιδιά να υπακούετε στους γονείς σε όλα τα σωστά που σας συμβουλεύουν, γιατί αυτό είναι ευάρεστο στον Κύριο.
Παλαιότερα το παιδί μεγάλωνε συνήθως μέσα σε πλαίσια άκαμπτα για να αναλάβει ένα προκαθορισμένο ρόλο μέσε στην οικογένεια. Αντίθετα με ότι συμβαίνει στη σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία, η παλιά οικονομία που είχε σαν σκοπό απλώς την επιβίωση, δεν μπορούσε να επιτρέπει στα παιδιά την πολυτέλεια των εναλλακτικών παραλλαγών και της επιλογής.
Η οικογένεια σήμερα είναι ολοένα και λιγότερο ο καθρέπτης της ευρύτερης κοινότητας, αντίθετα με ότι συνέβαινε στο παρελθόν. Δεν αποτελεί πλέον το ουσιώδες και αναντικατάστατο « κύτταρο» του οικονομικού συστήματος της κοινωνίας.
Η οικογένεια, όπως και τα μέλη της είναι δυνατόν να αυτονομούνται, να δραστηριοποιούνται ατομικά προς διάφορες κατευθύνσεις.
Σήμερα το πρωταρχικό της μέλημα είναι η κοινωνικοποίηση των νέων μελών της και η φροντίδα για αυτά.
Ο κοινωνικός αυτός ρόλος περιλαμβάνει τη μέριμνα να αποκτήσει το παιδί τις μορφές εκείνες της συμπεριφοράς, τις στάσεις, τους κανόνες και τους ρόλους που του είναι απαραίτητα για να ενταχθεί αρμονικά στο κοινωνικό σύνολο.
Επιπλέον ο κοινωνικός περίγυρος είναι η πιο ζωτική κοινωνική ομάδα στην οποία έχει τις ρίζες της και από την οποία τροφοδοτείται η προσωπικότητα τόσο στην παιδική ηλικία όσο κα στην ενήλικη ζωή.(η επιρροή της οικογένειας εξασθενεί.)
Η ευελιξία και η ρευστότητα που χαρακτηρίζουν την εποχή μας, προσφέρουν μεν μεγαλύτερο εύρος για ενίσχυση της ατομικότητας των παιδιών, όμως επιπλέον εγκυμονούν ένα μεγαλύτερο κίνδυνο. Πολλοί νέοι να βρίσκονται σε δυσαρμονία προς την κοινωνία στην οποία ανήκουν. Ακριβώς αυτή η ελευθερία που έχει κερδίσει η οικογένεια και το άτομο- η χαλάρωση της κοινωνικής δομής- έφερε μαζί της και το πρόβλημα των αποξενωμένων, περιθωριακών νέων.
Άλλοι όμως μπορεί να υποστήριζαν ότι ακόμη δεν υπάρχει αρκετή ελευθερία επιλογής στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και της εκπαίδευσης.
Η οικογένεια ως θεσμός έχει δεχθεί κριτική σε διάφορα επίπεδα. Όσοι αντιτίθενται στο «κατεστημένο» κατηγορούν την οικογένεια ότι με την κοινωνικοποίηση που επιδιώκει ασκεί ρόλο καταπιεστικό.
Αποδοκιμάζουν ρητά τον τρόπο με τον οποίο η οικογένεια μαζί με άλλους θεσμούς, όπως η δικαιοσύνη, η αστυνομία και διάφορα επαγγέλματα, όπως του ψυχιάτρου, του ψυχολόγου, του δασκάλου, του κοινωνικού λειτουργού και του ιερέα, λειτουργεί ως παράγοντας « κοινωνικού ελέγχου»
Υποστηρίζουν ότι η μεταβίβαση από γενιά σε γενιά των κοινωνικών κανόνων συμπεριφοράς και η επιβολή τους περιορίζει τη δυνατότητα επιλογής και την ελευθερία του ατόμου.
Πολλοί επικριτές εκφράζουν ανησυχία για διαταραχές στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού, εξαιτίας των ενστάσεων που αποτελούν μέρος της σύγχρονης οικογενειακής δομής.
Το τι είναι σωστό να μάθει να κάνει ένα παιδί, καθορίζεται από τις ιδεολογικές και ηθικές εκτιμήσεις, αξίες και κατά συνέπεια από τη συνείδηση των γονιών του. Οι περισσότερες από τις μελέτες που έγιναν στον τομέα της ανατροφής των παιδιών πραγματοποιήθηκαν από δυτικούς επιστήμονες της μέσης αστικής τάξης που και οι ίδιοι ανατράφηκαν μέσα σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό και ηθικό σύστημα αξιών.
Τα δείγματα ατόμων συνήθως ανήκαν στη μέση αστική τάξη. ΄Έτσι δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ο «ιδανικός τύπος γονιών» που τόσο συχνά αναδύεται στις έρευνες αυτές, έχει να κάνει με πρακτικές προσανατολισμένες στην επιτυχία και το ιδανικό αποτέλεσμα μιας τέτοιας ανατροφής, είναι η δημιουργία επιτυχημένων, δραστήριων, ανεξάρτητων ατόμων. Με άλλα λόγια η φιλοσοφία που έχει ο καθένας μας για τα θέματα ανατροφής του παιδιού, είναι αναγκαστικά, αντανάκλαση όχι μόνο των πολιτισμικών ή εθνικών κανόνων ζωής, αλλά και των στάσεών μας που διαμορφώνονται καθώς είμαστε μέλη ενός συγκεκριμένου στρώματος στη διάρθρωση της κοινωνίας.
Αλλά πώς θα χειραγωγήσουμε τα παιδιά μας; Ο όρος χειραγώγηση αναφέρεται στη διαδικασία αγωγής και καθοδήγησης που γίνεται για να αναπτυχθεί η προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη.
Η πειθάρχηση είναι διαδικασία που σε όλες τις εποχές και σε όλες τις κοινωνίες θεωρείται απαραίτητη για τη δημιουργία «χρήσιμων» και ευτυχισμένων ατόμων. Στη διαδικασία αυτή οι γονείς και οι δάσκαλοι είναι οι οδηγητές και το παιδί αναμένεται να τους υπακούει γιατί αυτοί «ξέρουν καλύτερα» τι είναι σωστό για το άτομο κα την κοινωνία μέσα στην οποία το προετοιμάζουν να ενταχθεί.
Η φράση «προετοιμασία για αρμονική κοινωνική ένταξη» μας δίνει κάποιες νύξεις για τα αίτια της ανυπακοής.
Συχνά το παιδί καθώς μεγαλώνει και κοινωνικοποιείται, υποχρεώνεται να παραιτηθεί από πολλές απολαύσεις για χάρη ορισμένων αρχών, οι οποίες στις περισσότερες φορές δεν του έχουν αποσαφηνιστεί.
Κατά πόσον η πειθαρχία είναι απαραίτητη; Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως κάποια πειθαρχία είναι απαραίτητη. Οι αλλαγές έχουν σχέση με το πώς πρέπει να επιβάλλεται καθώς και με τους λόγους για τους οποίους απαιτείται υπακοή σε ορισμένους κανόνες. Υποστηρίζεται ότι όλοι μας χρειαζόμαστε κανόνες διαγωγής για να προσαρμόζουμε ο καθένας, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας στις ανάγκες και στις επιθυμίες των άλλων και ακόμη, όλα αυτά είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνουν τα παιδιά ελεύθερα και ευτυχισμένα άτομα. Το παιδί έχει ανάγκη τη στοργή και την επιδοκιμασία των ανθρώπων που το περιβάλλουν. Πολλοί γονείς έχουν μετριάσει τις απαιτήσεις τους για απόλυτη, τυφλή υπακοή του παιδιού στους κανόνες τους και δεν πιστεύουν ότι υποβιβάζονται με το να αιτιολογούν τα «πρέπει» και τα «δεν πρέπει» τους. Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι εξηγώντας στο παιδί τους λόγους για τους οποίους πρέπει να συμμορφώνεται, είναι ζωτικό στοιχείο στην όλη διαδικασία της αγωγής.
Πρόβλημα δημιουργείται όταν χάνουμε τους πραγματικούς στόχους που επιδιώκουμε με την υπακοή. Το σύνθημα «η υπακοή για την υπακοή» παράγει την αυταρχική προσωπικότητα. Η απολογητική φράση «εγώ εκτελούσα μόνο διαταγή» ακούστηκε κατ’ επανάληψη στη δίκη της Νυρεμβέργης για να δικαιολογήσουν οι εγκληματίες πολέμου τις πιο σαδιστικές ενέργειες που μπορεί να φαντασθεί ανθρώπινος νους.
Αντίθετα η θερμή, στοργική και συνεπής πειθαρχία στην οποία γίνεται αιτιολόγηση, θεωρείται ότι οδηγεί σε μια τυφλή και συναισθηματικά εξαρτημένη συμμόρφωση σε διαταγές.
Γίνεται λοιπόν φανερό, ότι στη χειραγώγηση του παιδιού, η σχέση γονέων, παιδιού, είναι εξαιρετικής σημασίας για την ανάπτυξη του παιδιού.
Δυο συνιστώσες διακρίνονται στη στάση και συμπεριφορά των γονέων.
Α΄ Στοργικές- φιλικές και στο άλλο άκρο απορριπτικές- εχθρικές.
Β΄ Στάσεις περιοριστικές- καταπιεστικές και στο άλλο άκρο ανεκτικές.
Έρευνες πάνω στις μεθόδους ανατροφής του παιδιού μας συνιστούν μια χρυσή τομή, που δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί στην πράξη.
Η υπερβολική ανεκτικότητα και η υπερβολική περιοριστικότητα εγκυμονούν κινδύνους. Ένας λογικός συνδυασμός ανεκτικότητας και θερμής, ενθαρρυντικής, δεκτικής στάσης των γονέων, είναι αυτό που θα μπορούσαμε να υποδείξουμε στα θέματα ανατροφής του παιδιού, αν θέλουμε τα παιδιά μας να γίνουν άτομα κοινωνικά, εξωστρεφή, φιλικά, δημιουργικά, ανεξαρτοποιημένα, μέσα σε λογικά πλαίσια , με πεποίθηση στον εαυτό τους και με στέρεη αυτογνωσία.
Αυτό είναι βέβαια το ιδεώδες, αλλά είναι κάτι που η κοινωνία μας χρειάζεται και πρέπει να παλέψουμε για αυτό.
Το παιδί που έχει στοργικούς , ανεκτικούς, γονείς μεγαλώνει και παιδαγωγείται κυρίως μέσω της αγάπης, της προβολής σωστών προτύπων που μπορεί να μιμηθεί και να ταυτισθεί μαζί τους και της δικαιολόγησης των αποφάσεων και μέσω ευκαιριών να μάθει μόνο του (δοκιμή-πάθημα- μάθημα), τόσο πάνω στον εαυτό του, όσο και πάνω στους άλλους.
Σημαίνει ακόμη ότι οι γονείς του δεν θα επεμβαίνουν πάντα για να εμποδίζουν το παιδί να κάνει και εκείνο τα δικά του λάθη με κάποιο κόστος φυσικά.
Υπάρχουν πολλοί καλότυχοι γονείς που δεν είναι αναγκασμένοι να κάνουν «ανατολικό ζήτημα» την πειθαρχία του παιδιού τους. (χρησιμοποιώντας απειλές, σωματικές τιμωρίες). ΄Ηρεμα, αλλά σταθερά οι γονείς αυτοί συνηθίζουν το παιδί σε καθημερινές συνήθειες και σ’ ένα σύστημα κανόνων, γιατί έχει πεισθεί ότι συμβάλλουν στη δημιουργία μιας ευχάριστης οικογενειακής ατμόσφαιρας.
Στις οικογένειες αυτές , τα παιδιά βλέπουν ότι οι ίδιοι οι γονείς τηρούν τους κανόνες (περιμένουν τη σειρά τους για να δουν το αγαπημένο τους πρόγραμμα στην τηλεόραση).
Είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς πως αυτοί οι πραγματικά καλότυχοι γονείς καταφέρνουν με τόσο ελκυστικό και αβίαστο τρόπο να μεγαλώσουν τα παιδιά τους .Συμβαίνει οι λεπτές αποχρώσεις και ανεπαίσθητες χροιές της ανατροφής
του παιδιού, να μην επιδέχονται ακόμη επιστημονική ανάλυση και προσδιορισμό.
΄Όταν βλέπει κανείς το φυσικό και αθόρυβο τρόπο των γονέων αυτών, δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει με τα λόγια της Mary Ainsworth και των συνεργατών της που υποστηρίζουν.
Η ετοιμότητα που ο καθένας μας δείχνει για υπακοή και συμμόρφωση για κοινωνικοποίηση, είναι περισσότερο το αποτέλεσμα του είδους των διαπροσωπικών μας σχέσεων και του είδους της κοινωνικής μας ανάπτυξης κατά την παιδική ηλικία και λιγότερο το προϊόν κάποιου συστηματικού και εξειδικευμένου προγράμματος χειραγώγησης και πειθάρχησής μας.
Λάθη κάνουμε όλοι μας. Δεν ήθελα να αυξήσω ή να προσθέσω κάτι επιπλέον σε πιθανές αν έχουν δημιουργηθεί ενοχές .Θα ήθελα μαζί ν’ ανανεώσουμε την απόφασή μας να γίνουμε καλύτεροι σαν άτομα και κατ’ επέκταση καλύτεροι γονείς.
ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΥΡΜΑΝΙΔΟΥ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΣ – ΕΘΕΛΟΝΤΡΙΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΕΡΡΩΝ κ.τ.στην ΕΡΤ Σερρών
photo https://pixabay.com/el/
