Οι περισσότεροι πολιτισμοί γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν γύρω από το νερό. Ειδικότερα, στις ακτές της Μεσογείου εμφανίστηκαν οι σημαντικότεροι από αυτούς (Μίνωες, Φοίνικες, Αιγύπτιοι, Άραβες, Ρωμαίοι). Σε αυτούς τους πολιτισμούς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το νερό κατέχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία. Δίνει ζωή, επιτρέπει την καλλιέργεια τροφής, τη μεταφορά αγαθών και το εμπόριο και μαζί με όλα αυτά την ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων. Αποτυπώνεται στη θρησκεία, στη μυθολογία, στη φιλοσοφία, στα ήθη και έθιμα των λαών, άλλοτε εξυμνείται ως θεότητα και άλλοτε θεωρείται πηγή ζωής και ενέργειας, που χαρίζει δύναμη και καλή υγεία.
Τη σημασία του ζωογόνου ρόλου των νερών τη βρίσκουμε στους μύθους πολλών λαών. Κάνοντας ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο και φτάνοντας ως την προϊστορική εποχή, διαπιστώνουμε ότι οι προγονικοί λαοί της ανθρωπότητας είχαν πλήρη επίγνωση της φοβερής δύναμης των νερών. Για το λόγο αυτό τιμούσαν τα νερά ως θεότητες τις οποίες ζητούσαν να εξευμενίσουν. Στους μύθους όλων των λαών, το νερό αποτέλεσε στοιχείο έμπνευσης και δοξασίας.
Οι αρχαίοι Έλληνες, που τιμούσαν τα νερά σα θεότητες, φαντάζονταν τον Ωκεανό σαν ένα τεράστιο ποταμό, που ρέει γύρω από τη γη, δεν είχε πηγές, ούτε εκβολές και ήταν πατέρας όλων των ποτάμιων θεών. Τρεις χιλιάδες Νύμφες και τρεις χιλιάδες ποταμοί ήταν παιδιά του Ωκεανού και της Τύθηος. Πολλές από τις Νύμφες, όπως οι Ναϊάδες, προστάτιδες των νερών, κατοικούσαν στα γλυκά νερά και διέθεταν δυνάμεις μαγικές.
Πολλοί πολιτισμοί αναγνωρίζουν, εξάλλου, το γεγονός ότι η ζωή ξεκίνησε μέσα από το νερό και αυτό αποτυπώνεται στους μύθους, π.χ. η Αφροδίτη, θεά του έρωτα, της αναπαραγωγής και της ζωής, αναδύεται μέσα από το νερό.
Θεοί της θάλασσας
Οι θαλασσοπόροι Έλληνες επιστρέφοντας στον ελλαδικό χώρο, ένιωθαν την ακαταμάχητη γοητεία της θάλασσας και ήταν φυσικό να δημιουργήσουν σημαντικούς μύθους για τη θάλασσα. Ένας από αυτούς τους μύθους ήταν ο μύθος του Νηρέα, που ζούσε σε ένα λαμπερό ανάκτορο, που βρισκόταν στο βάθος των υδάτων και αντιπροσώπευε την αγαθή θάλασσα που δεν εξαπατά και δε φοβίζει τον άνθρωπο. Άλλη θαλάσσια θεότητα, ο Πρωτέας, εκπροσωπεί την αστάθεια της θάλασσας, αλλά επειδή γνωρίζει τη μαντική τέχνη καθοδηγεί τους ναυτικούς. Η θεότητα Ίριδα παρουσιάζεται μετά τη θύελλα για να καθησυχάζει τους ανθρώπους. Σημαντικός θεός και ο Γλαύκος, ο οποίος εκπροσωπεί τη θαλάσσια ζωή και η παράδοση λέει πως πρώτα ήταν ένας φτωχός ψαράς.
Ωστόσο, η σημαντικότερη θεότητα των νερών ήταν ο Ποσειδώνας. Ήταν ο θεός των πηγών, που είχε στην κυριαρχία του και τις λίμνες. Σύμφωνα με το θρύλο είχε την κατοικία του στον Αλφειό ποταμό.
Τέλος, μην ξεχνάμε τις θαλασσινές σειρήνες, που κατοικούν στον πορθμό της Σικελίας και εκφράζονται από δύο άγριες οντότητες, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη.
Ποτάμιοι θεοί
Στα ομηρικά έπη, ο Ωκεανός παρουσιάζεται ως στοιχείο αρχέγονο του κόσμου, ως η αρχή του ρευστού στοιχείου με τις διάφορες μορφές του, που η φαντασία των ανθρώπων τον έβλεπε ως έναν απέραντο ποταμό, που περιβάλλει τη γη και καθόλου δεν ταυτίζεται με τη θάλασσα.
Στον ελλαδικό χώρο, όλοι σχεδόν οι ποταμοί θεοποιήθηκαν από τους ανθρώπους. Ο Ίναχος, ο Ασωπός, ο Κηφισός, ο Πηνειός, ο Αλφειός, ο Ιλισός, ενώ ο μεγαλύτερος ποτάμιος θεός ήταν ο Αχελώος.
Ο Ποσειδώνας λατρευόταν στη Βοιωτία, μια περιοχή πλούσια σε νερά, στην οποία βρισκόταν και η λίμνη της ΚωπαΪδας. Η ένωση των νερών και της γης, από την οποία γεννιούνται οι καρποί, που τρέφουν το ανθρώπινο είδος, εκφράζονται στη μυθολογική γλώσσα με την ερωτική σχέση του Ποσειδώνα και των νυμφών.
Αλλά ο θεός των νερών έχει και την άλλη όψη, την άγρια, που πρέπει να εξευμενιστεί. Οι Τρώες για να τιμήσουν το δικό τους θεό-ποταμό το Σκάμανδρο έριχναν ζωντανούς ίππους στα κύματα. Το ίδιο έκαναν και οι κάτοικοι της Αργολίδας, που τα έριχναν σε ένα βάραθρο γεμάτο νερά, ως προσφορά προς τον Απόλλωνα.
Νερό και θρησκεία
Το νερό έχει ιδιαίτερη σημασία για τις περισσότερες θρησκείες του κόσμου, καθώς αποτελεί πηγή ζωής και δημιουργίας. Το πέρασμα μέσα από αυτό συμβολίζει την αναγέννηση και την κάθαρση της ψυχής.
Για το Χριστιανισμό το νερό είναι σύμβολο εξαγνισμού και καθαρμού. Μέσα από το βάπτισμα, ο πιστός απαλλάσσεται από το προπατορικό αμάρτημα, αναγεννάται πνευματικά και δέχεται την ευλογία του Αγίου Πνεύματος. Στους περισσότερους χριστιανικούς ναούς υπάρχει νερό, το αγίασμα και οι πιστοί το πίνουν με ευλάβεια, γιατί θεωρείται θαυματουργό και θεραπευτικό. Το αγίασμα του νερού, την ημέρα των Θεοφανίων, προβάλλεται με μεγάλη επισημότητα μόλις ο παπάς ρίξει το σταυρό στο νερό και όποιος τον πιάσει πρώτος θεωρείται ευλογημένος.
Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε το νερό για το Ισλάμ. Στο ιερό Κοράνι, το νερό εμφανίζεται ως η πηγή της δημιουργίας και της ζωής. Σύμφωνα με την ισλαμική θρησκεία, ο Αλλάχ έχοντας το θρόνο του πάνω στο νερό, δημιούργησε τη γη και τον ουρανό μέσα σε έξι ημέρες. Το πέρασμα μέσα από το νερό και η καθαριότητα αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την ισλαμική θρησκεία. Η καθαριότητα επιτυγχάνεται μέσα από το πλύσιμο με καθαρό, αγνό νερό. Μετά ακολουθεί η προσευχή, η κάθαρση της ψυχής. Έξω από τα τζαμιά υπάρχουν πάντα βρύσες.
Ανάλογη είναι η σπουδαιότητα του νερού και για την ιουδαϊκή θρησκεία. Η καθαριότητα του σώματος με νερό για λόγους πίστης και σεβασμού στη θρησκεία απαιτείται τόσο από τις γυναίκες όσο και από τους άνδρες.
Στο Βουδισμό το νερό χρησιμοποιείται στις κηδείες, όπου γεμίζεται ένα δοχείο, ώσπου να ξεχειλίσει και συμβολίζει το πέρασμα από τον ένα κόσμο στον άλλο.
Οι Ιάπωνες θεωρούν ότι η γη δημιουργήθηκε από μια σταγόνα της υγρής ύλης, που έπεσε από το Χάος, ενώ οι Ασσύριοι δοξάζουν το νερό ως την πηγή δημιουργίας του σύμπαντος.Η βροχή είναι για πολλούς λαούς το ουράνιο σπέρμα που γονιμοποιεί τη γη και την κάνει να βλασταίνει.
Οι Ινδιάνοι του Μεξικού μιλούν για μια πολύ όμορφη γυναίκα (τη Μητέρα-Γη), που γονιμοποιήθηκε από μια σταγόνα, που έπεσε από ένα σύννεφο. Οι Ινδουιστές πιστεύουν ότι ο πρώτος άνθρωπος φτιάχτηκε από γη, νερό και αέρα. Συνήθιζαν να χτίζουν τους ναούς κοντά στο υγρό στοιχείο και επιβαλλόταν οι πιστοί να πλένονται, προτού να εισέλθουν στους χώρους της λατρείας. Οι Κινέζοι αντιλαμβάνονταν τον κόσμο σαν μια άμαξα, που γύρω της υπάρχουν 4 θάλασσες. Ο ουρανός είναι η σκεπή της άμαξας και έχει πολλά πατώματα. Ανάμεσα στον Ουρανό και τη Γη βρίσκονται τα αστέρια.
Τέλος, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι η γη βρίσκεται μέσα σε ένα ορθογώνιο κουτί, όπου γύρω της υπάρχει νερό. Στην αρχαία Αίγυπτο, ο ποταμός ήταν το όριο μεταξύ ζωής και θανάτου και το πέρασμα, αφού οι ψυχές των νεκρών μεταφέρονταν σε μια βάρκα μέσω του Νείλου στο βασίλειο των νεκρών.
photo https://pixabay.com/el/
