Η Κατερίνα Πλέσσου στις 28 Σεπτεμβρίου του 1835 φτάνει στο Σίδνεϊ με ένα πλοίο που μεταφέρει 300 κατάδικους και γίνεται η πρώτη ελληνίδα έποικος
Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1835 η νεαρή Αικατερίνη Πλέσσου φτάνει στο Σίδνεϊ με ένα πλοίο που μεταφέρει 300 κατάδικους· και γίνεται η πρώτη ελληνίδα έποικος στην Αυστραλία. Εχει ήδη διανύσει μια συναρπαστική διαδρομή: Μεγαλωμένη στο χαρέμι του Αλή Πασά στα Γιάννενα, αρραβωνιασμένη σε ηλικία 12 ετών με τον, τότε γιατρό της Αυλής και μετέπειτα πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ιωάννη Κωλέττη, καταφεύγει κυνηγημένη στο Μεσολόγγι, όπου γνωρίζει τον Λόρδο Βύρωνα. Φτάνει ως πρόσφυγας στο νησάκι Κάλαμος του Ιονίου, παντρεύεται έναν βρετανό στρατιωτικό και μαζί του καταλήγει στην Αυστραλία, όπου θα ζήσει μέχρι τα βαθιά γηρατιά της, έχοντας κοντά της δύο από τα 11 παιδιά της που είχαν επιζήσει ως τότε…
Η μυθιστορηματική ζωή της πρώτης ελληνίδας εποίκου στην Αυστραλία, άγνωστη στους περισσότερους, φυλάσσεται σαν ιερό κειμήλιο από τους κύκλους της Ομογένειας, που την τιμά κάθε χρόνο τελώντας τρισάγιο στο μνήμα της, στο Κοιμητήριο Wavereley του Σίδνεϊ.
Νέα στοιχεία για τη θρυλική πορεία της φέρνει στο φως η συγγραφέας Φωτεινή Παπαδημητρίου, η οποία ακολουθώντας τα βήματά της, συγκέντρωσε ιστορικό υλικό και έγραψε το βιβλίο «Η πρώτη έποικος» που κυκλοφόρησε πρόσφατα.
Φιλικές σχέσεις με τον Λόρδο Βύρωνα
«Η Αικατερίνη Πλέσσου – Κράμμερ, έζησε στη σκιά φοβερών ιστορικών γεγονότων. Εζησε στην αυλή του Αλή Πασά απ’ όπου πέρασαν όλες οι μεγάλες προσωπικότητες της εποχής. Εζησε στο Μεσολόγγι όπου γνώρισε τον Μαυροκορδάτο, ίσως και τον Μάρκο Μπότσαρη, και ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τον Λόρδο Βύρωνα. Εζησε στον Κάλαμο μαζί με τη γυναίκα του Καραϊσκάκη. Εζησε πλάι στη σκηνή όπου διαδραματίστηκαν μεγάλα ιστορικά γεγονότα. Θεώρησα, λοιπόν, πως ήταν σαν να της χρωστούσε η Ιστορία τους προβολείς της», λέει η Φωτεινή Παπαδημητρίου στα «ΝΕΑ».
Ολα ξεκίνησαν το 1809 σε ένα ακμαίο εμπορικό κέντρο της εποχής, την Πλεσίβιτσα της Θεσπρωτίας. Εκεί γεννήθηκε η Κατερίνα. Γονείς της ήταν ο Γεώργιος Πλέσσος, έμπορος από τις Σέρρες, ο οποίος σε κάποιο από τα ταξίδια του γνώρισε τη 14χρονη Βασιλική που έμελλε να γίνει η μητέρα των παιδιών του. «Η Βασιλική ήταν πολύ όμορφη», λέει η Φωτεινή Παπαδημητρίου. «Ο Αθανάσιος Ψαλίδας την αναφέρει ως μια καστανή γυναίκα, με κόκκινα χείλη, που τραγουδούσε ωραία και την πολιορκούσαν πολλοί. Κατά μία εκδοχή, ίσως ήταν συγγενής με την κυρά Βασιλική, τη γυναίκα του Αλή Πασά η οποία καταγόταν επίσης από τη Πλεσίβιτσα. Γρήγορα η Βασιλική έγινε ερωμένη του Μουχτάρ, του γιου του Αλή Πασά, ο οποίος την πήρε στο χαρέμι του στα Ιωάννινα. Ετσι η Κατερίνα βρέθηκε να μεγαλώνει στην Αυλή. Τα χρόνια περνούν και όταν η Κατερίνα γίνεται σχεδόν 12 ετών ο Μουχτάρ αρχίζει να έχει βλέψεις και για την ίδια, με αποτέλεσμα η μητέρα της να την αρραβωνιάζει βιαστικά με τον Ιωάννη Κωλέττη που ήταν τότε γιατρός του Αλή Πασά και σχεδόν 50 ετών. Αυτός ο γάμος, τον οποίο δεν ήθελαν ούτε ο Κωλέττης ούτε η Κατερίνα, δεν έγινε ποτέ. Τους πρόλαβαν οι ιστορικές εξελίξεις».
Τα γεγονότα ήταν καταιγιστικά. Το 1820 επέρχεται ρήξη μεταξύ του Αλή Πασά και του σουλτάνου και ξεκινά εμφύλιος πόλεμος. Τα στρατεύματα του σουλτάνου πολιορκούν τα Ιωάννινα και ο Αλή Πασάς στέλνει τα χαρέμια στο Τεπελένι. Μαζί τους πάει και η Κατερίνα», συνεχίζει η Φωτεινή Παπαδημητρίου. «Οταν ο πατέρας της μαθαίνει ότι βρίσκεται εκεί, την παίρνει μαζί του στις Σέρρες. Η Επανάσταση τούς βρίσκει και τους δύο στο Μεσολόγγι, όπου η Κατερίνα αναπτύσσει στενό δεσμό με τον Λόρδο Βύρωνα. Σύμφωνα με κάποιες αναφορές, ήταν ο τελευταίος άνθρωπος που μίλησε στον Λόρδο Βύρωνα πριν πεθάνει. Λίγο πριν από την Εξοδο του Μεσολογγίου, το 1826, καταφεύγει μαζί με άλλους Μεσολογγίτες στον Κάλαμο, ένα νησάκι κοντά στη Λευκάδα, το οποίο βρισκόταν υπό βρετανική κυριαρχία. Εκεί, θα αναπτυχθεί το ειδύλλιό της με τον βρετανό διοικητή του νησιού, Τζέιμς Χένρι Κράμμερ, τον οποίο και παντρεύεται. Τον ακολουθεί μαζί με το πρώτο της παιδί, την Αμέλια – Ελενα, στην Ιρλανδία και στην Αγγλία μέχρι που, το 1835, το 28ο Τάγμα Πεζικού – στο οποίο ήταν διοικητής ο σύζυγός της – παίρνει μετάθεση για την Αυστραλία. Πηγαίνει μαζί τους και γίνεται η πρώτη ελληνίδα έποικος στην Αυστραλία», διηγείται η κ. Παπαδημητρίου. «Παρότι αρχικά με άγγιξε η σχέση της Κατερίνας με ιστορικές προσωπικότητες, στην πορεία άρχισα να συνειδητοποιώ ότι η διαδρομή της στα πέρατα του κόσμου ήταν το ταξίδι της χειραφέτησης μιας γυναίκας, μια απίστευτη ιστορία γυναικείας χειραφέτησης», προσθέτει. Ενα κομβόι 23 πλοίων μετέφερε το 28ο Τμήμα Πεζικού του βρετανικού στρατού στη Νέα Νότια Ουαλία τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1835. Μαζί τους ταξίδευαν εκατοντάδες κατάδικοι, οι οποίοι προορίζονταν για εργατικό δυναμικό στην αναπτυσσόμενη αποικία ενώ το τάγμα είχε την ευθύνη για την τήρηση της τάξης. Ο σύζυγος της Κατερίνας, εξαιτίας τραυματισμών που είχε υποστεί στους Ναπολεόντειους Πολέμους, θα αναγκαστεί να παραιτηθεί από τον στρατό και θα εργαστεί ως ανώτατος δικαστής. Θα βιώσουν οικονομικές δυσκολίες όμως θα ενταχθούν στη νέα κοινωνία, με την Αικατερίνη Πλέσσου – Κράμμερ να ζει στην Αυστραλία ως τον θάνατό της, το 1907, σε ηλικία 98 ετών και 40 χρόνια μετά τον θάνατο του συζύγου της. Είχε χάσει κάθε επαφή με την οικογένειά της: οι δύο της αδελφοί – ένας εκ των οποίων ο Κωστούλας, παιδί του Μουχτάρ – της είχαν στείλει επιστολές αναζητώντας την στον Κάλαμο, όμως εκείνη δεν τις έλαβε ποτέ έχοντας ήδη φύγει για την Αυστραλία…
JAMES HENRI CRUMMER – Τζέϊμς Χένρι Κράμμερ
Ο σύζυγος της Αικατερίνης Κράμμερ
Μετάφραση στα Ελληνικά από τον Δημήτρη Συμεωνίδη
Ο Τζέιμς Χένρι Κράμμερ (1792-1867), στρατιώτης και δικαστής, γεννήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1792 στο Άθλον της Ιρλανδίας, γιος του Σάμιουελ Κράμμερ, από το Μπιρ. Χρίσθηκε σημαιοφόρος στο 28ο Σύνταγμα τον Ιούλιο του 1805, υπηρέτησε για πρώτη φορά στην Κοπεγχάγη το 1807 και τον Ιούλιο προήχθη σε υπολοχαγό. Υπηρέτησε στην Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Γαλλία από το 1809 έως το 1816, συμμετέχοντας σε δεκαεπτά μάχες. Στην Αλμπουέρα στις 16 Μαΐου 1811 τραυματίστηκε από πυροβολισμό στο αριστερό πόδι. Ένα ακόμη τραύμα στο ίδιο πόδι, που έλαβε στο Πέρασμα των Μάγια στα Πυρηναία στις 25 Ιουλίου 1813, είχε ως αποτέλεσμα μόνιμη χωλότητα. Συμμετείχε στη διαμόρφωση των πλατειών στο Κουάτρ Μπρας και στο Βατερλώ και έγραψε μια προσωπική αφήγηση της μάχης. Ήταν με τα βρετανικά στρατεύματα που κατέλαβαν το Παρίσι μετά την παραίτηση του Ναπολέοντα και προήχθη σε λοχαγό τον Ιούλιο του 1815.
Εισήλθε στο Βασιλικό Στρατιωτικό Κολλέγιο, στο Σάντχερστ, το 1818. Στον ελληνικό πόλεμο της ανεξαρτησίας, το σύνταγμά του διατάχθηκε στα Ιόνια Νησιά, όπου από το 1821 έως το 1828 ήταν διοικητής του Καλάμου. Εδώ, στις 17 Φεβρουαρίου 1827, παντρεύτηκε την Κατερίνα Γεωργία Πλέσσου (1809-1907), ανιψιά ενός φίλου του Λόρδου Βύρωνα. Το 1829 επέστρεψε στην Ιρλανδία για ενεργό υπηρεσία. Το 1832 υπέβαλε αίτηση για σύνταξη λόγω των παλιών τραυμάτων του, τα οποία του προκαλούσαν πόνο, αλλά η αίτησή του απορρίφθηκε λόγω της παρόδου του χρόνου.
Τον Οκτώβριο του 1835, αυτός και η οικογένειά του έφτασαν στο Σίδνεϊ με το 28ο Σύνταγμα. Διορίστηκε αμέσως ειρηνοδίκης, βοηθός αστυνομικός δικαστής και διοικητής της Σιδηράς Συμμορίας στο Νιούκαστλ. Οι αναπηρίες που προέκυψαν από τα τραύματά του και τα οικονομικά προβλήματα που επιδεινώθηκαν από την αδυναμία απόκτησης της οικογενειακής περιουσίας στην Ουαλία τον έπεισαν να παραμείνει στη Νέα Νότια Ουαλία ως έποικος, και όταν έλαβε την πλειοψηφία στον κατάλογο των αδέσμευτων τον Μάρτιο του 1839, πούλησε την προμήθειά του και έπαψε να υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία τον Ιανουάριο του 1840.
Στο Νιούκαστλ, οι ανθρωπιστικές του ιδιότητες του κέρδισαν δημοτικότητα. Το 1844, όταν η κυβέρνηση κατάργησε μια σειρά από αστυνομικά δικαστικά σώματα, συμπεριλαμβανομένου αυτού του Νιούκαστλ, συνέχισε να εκτελεί όλα τα προηγούμενα καθήκοντά του χωρίς αμοιβή. Το μοναδικό του εισόδημα προερχόταν από ένα μικρό αγρόκτημα στην περιοχή του Νιούκαστλ, και με μια μεγάλη οικογένεια να συντηρεί, σύντομα περιήλθε σε σοβαρή φτώχεια. Μια σοβαρή απώλεια για μια συμφωνία με πρόβατα το 1846 τον έκανε να παραπονεθεί: «Είμαι καταδικασμένος να είμαι άτυχος σε όλες τις συναλλαγές μου σε αυτή την Αποικία». Το 1849, ο Αντισυνταγματάρχης Κένεθ Σνόντγκρας εξασφάλισε τον διορισμό του ως αμειβόμενος αστυνομικός δικαστής στο Μέιτλαντ, στη θέση του Έντουαρντ Ντέι.
Η ακεραιότητα, η αμεροληψία που είχαν εμπνεύσει μεγάλη αγάπη στο Νιούκαστλ δεν ήταν επαρκή για να ξεπεράσουν τα προβλήματα που αντιμετώπισε στη μεγάλη περιφέρειά του, το Ανατολικό και Δυτικό Μέιτλαντ και Μόρπεθ. Αναστατωμένος από την αυξανόμενη ηλικία και τις επιπτώσεις των παλιών τραυματισμών του, δυσκολεύτηκε να εκπληρώσει τα καθήκοντά του. Όταν αρνήθηκε να υποστηρίξει την εκστρατεία για τη δημιουργία ανεξάρτητων δικαστικών στελεχών στην περιφέρειά του, μια τοπική κλίκα κατοίκων έπεισε τον αποικιακό γραμματέα να τον απολύσει και ενημερώθηκε στις αρχές του 1858 ότι επρόκειτο να ανταλλάξει ραντεβού με τον Ντέι, τώρα αστυνομικό δικαστή στο Πορτ Μακουάρι. Οι εκκλήσεις και οι διαμαρτυρίες του Κράμερ αγνοήθηκαν και «με θλίψη και θλίψη για το απροσδόκητο γεγονός» δέχτηκε την αλλαγή. Μια ιατρική γνώμη εκείνη την εποχή ήταν ότι φαινόταν «γέρος και τρέμουλος, καθώς και άρρωστος». Σκέφτηκε να επιστρέψει στη Βρετανία, αλλά ανέλαβε καθήκοντα στο Πορτ Μακουάρι στα τέλη του 1858 και εκεί πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του ήσυχα. Παραιτήθηκε το 1864 και πέθανε στο Πορτ Μακουάρι στις 29 Δεκεμβρίου 1867. Το αίτημά του για ταφή με στρατιωτικές τιμές έγινε δεκτό από έξι φύλακες της τοπικής φυλακής, όλοι παλιοί στρατιώτες, οι οποίοι έριξαν ομοβροντία πάνω από τον τάφο του.
Περιγραφόμενος στα νιάτα του ως «ένας ζωηρός, καλόκαρδος Ιρλανδός», ο Κράμμερ δεν κατάφερε να επιτύχει εξέχουσα θέση ούτε στον στρατό ούτε στη δημόσια υπηρεσία επειδή δεν μπορούσε να συνδέσει τα ιδανικά του για συμπόνια και συμφιλίωση με πραγματικές καταστάσεις. Οι επιστολές του κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων αντανακλούν θαυμασμό για τις καλές ιδιότητες του εχθρού. Στην Ιρλανδία το 1830 κέρδισε την αποδοκιμασία των ανωτέρων του επειδή ανέτρεψε μια τιμωρία 300 μαστιγωμάτων που επιβλήθηκε σε έναν νεαρό λιποτάκτη. Στη Νέα Νότια Ουαλία απέκτησε φήμη για δίκαιες συναλλαγές, ακόμη και μεταξύ των τακτικών παραβατών στο Νιούκαστλ. Από τα έντεκα παιδιά του, μια κόρη του, η Αουγκούστα Λουίζα, παντρεύτηκε τον Έκλεστον Ντυ Φωρ (1832-1915), και ο μικρότερος γιος, ο Χένρι Σάμιουελ Γουόκερ, τοπογράφος, έγινε αυθεντία στις πρώτες ποιμενικές εκτάσεις της Νέας Νότιας Ουαλίας και ήταν ο πρώτος βιβλιοθηκάριος της Φιλαρμονικής Εταιρείας του Σίδνεϋ το 1885.
Έχουμε επίσης και τον πρώτο Έλληνα που ήλθε στην Αυστραλία
Κείμενο Δημήτρη Συμεωνίδη
Ο George Emanuel θεωρείται από πολλούς ερευνητές ως ο πρώτος καταγεγραμμένος Έλληνας που έφτασε στην Αυστραλία, έχοντας μεταναστεύσει το 1811. Αυτό βασίζεται σε αρχειακές και πρωτογενείς πηγές, συμπεριλαμβανομένων των αρχείων εφημερίδων για τον θάνατό του το 1878 σε ηλικία 101 ετών, τα οποία ανέφεραν την άφιξή του 67 χρόνια νωρίτερα. Η ημερομηνία άφιξής του διορθώνει μια μακροχρόνια υπόθεση ότι οι πρώτοι Έλληνες ήταν μια ομάδα επτά ναυτικών που μεταφέρθηκαν το 1829.
Βασικές λεπτομέρειες για τον George Emanuel
Καταγωγή:
Ο George Emanuel καταγόταν από το ελληνικό νησί της Κέρκυρας.
Άφιξη:
Ήρθε στην Αυστραλία ως ναύτης, έχοντας προηγουμένως υπηρετήσει υπό τον Λόρδο Νέλσον στη Μάχη του Νείλου. Τα αρχεία υποδηλώνουν ότι ήταν μέλος ενός πληρώματος κυνηγιού φώκιας στα ανοικτά της Δυτικής Αυστραλίας πριν εγκατασταθεί στη Νέα Νότια Ουαλία.
Εγκατάσταση:
Έγινε αγρότης και απέκτησε γη στην περιοχή Castle Hill και Pennant Hills του Σίδνεϋ. Ήταν γνωστός ως ένας από τους λίγους μη Άγγλους ιδιοκτήτες ακινήτων στην αποικία εκείνη την εποχή.
Η ζωή στην Αυστραλία:
Ο George Emanuel ήταν μια γνωστή προσωπικότητα στην περιοχή Parramatta. Παντρεύτηκε αργά στη ζωή του, σε ηλικία 99 ετών, και έζησε μέχρι τα 101.Το έκανε για λόγους κληρονομικούς.
Παλαιότερες αναφορές για ελληνική εγκατάσταση
Πριν από την ανακάλυψη αρχείων σχετικά με τον George Emanuel η πρώτη γνωστή άφιξη Ελλήνων ήταν μια ομάδα επτά καταδικασμένων ναυτικών το 1829. Αυτοί οι άνδρες συνελήφθησαν από τους Βρετανούς στη Μεσόγειο Θάλασσα για πειρατικές πράξεις. Τελικά τους δόθηκε χάρη και δύο – ο Αντώνης Μανώλης και ο Γκίκας Βούλγαρης – επέλεξαν να παραμείνουν στην Αυστραλία ως ελεύθεροι έποικοι.
Πηγές:
- Κατερίνα Ροββά
- https://adb.anu.edu.au/biography/crummer-james-henry-1940:
- Tamis, Anastasios M. (2005). The Greeks in Australia. Cambridge University Press.
- Gilchrist, Hugh. (1992). Australians and Greeks, Volume 1: The Early Years. Halstead Press
- Tamis, Anastasios M., & Gavakis, K. (2002). “The First Hellenic Settlers in Australia”. Modern Greek Studies (Australia and New Zealand), Issue 10, pp. 158-179.
- Τhe Sydney Morning Herald (1871, November 18). “Marriages”.
- The Sydney Mail and New South Wales Advertiser (1878, August 3). “Deaths”.
- Parramatta Heritage Centre.
- Έχουμε επίσης και τον πρώτο Έλληνα που ήλθε στην Αυστραλία: Κείμενο Δημήτρη Συμεωνίδη
photo Neos Kosmos, https://www.pontosnews.gr/668308/omogeneia/aikaterini-plessoy-i-synarpastiki-zoi-tis-protis-ellinidas-tis-aystralias/
