Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η ροή του αίματος διαμέσου των καρδιακών στομίων ή κοιλοτήτων είναι αθόρυβη και κατά την ακρόαση της καρδιάς ακούγονται μόνο οι ήχοι (ή αλλιώς καρδιακοί τόνοι) που παράγονται από τη σύγκλειση των καρδιακών βαλβίδων (βλ. Εικόνα 1). Εάν όμως υπάρχει κάποια ανατομική ανωμαλία, όπως π.χ. μία στενωμένη βαλβίδα, η στροβιλώδης ροή στο σημείο της στένωσης προκαλεί δονήσεις των αγγείων ή των καρδιακών κοιλοτήτων οι οποίες κατά την ακρόαση της καρδιάς αναγνωρίζονται ως φυσήματα. Κατά συνέπεια, τα καρδιακά φυσήματα δεν αποτελούν καρδιακή πάθηση αλλά ακροαστικό εύρημα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν ότι έχουν φύσημα στη διάρκεια μίας εξέτασης ρουτίνας. Αν ο γιατρός σας ακούσει ένα καρδιακό φύσημα μπορεί να σαν ζητήσει να κρατήσετε την αναπνοή σας ή να αλλάξετε τη θέση του σώματός σας ενώ ακροάζεται την καρδιά σας με το στηθοσκόπιο.
Η παρουσία φυσήματος δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη την παρουσία καρδιοπάθειας, καθώς πολλοί άνθρωποι με φυσιολογικό καρδιαγγειακό σύστημα παρουσιάζουν καρδιακά φυσήματα. Οι γιατροί αποκαλούν τα φυσήματα αυτά «αθώα». Ένα τέτοιο αθώο φύσημα είναι αυτό που πρωτοπεριγράφηκε από τον Λονδρέζο γιατρό George Still το 1915. Πρόκειται για ένα φύσημα που απαντάται συχνά σε βρέφη και παιδιά και προκαλεί αδικαιολόγητη ανησυχία στους γονείς, καθώς δεν έχει συσχετιστεί με καμία καρδιοπάθεια ούτε ενέχει κανέναν απολύτως κίνδυνο για την υγεία του εξεταζόμενου. Συνήθως εξαφανίζεται με την ενηλικίωση, αλλά ακόμα και αν συνεχίσει να ακούγεται στην ενήλικη ζωή, η κλινική σημασία του είναι μηδαμινή.
Αθώα φυσήματα ακούγονται σε όλες τις ηλικίες. Γενικά, όμως είναι πιο εύκολο να τα ακούσει κανείς σε νεαρά, λεπτόσωμα άτομα και στις έγκυες.
Άλλα καρδιακά φυσήματα είναι παθολογικά και οφείλονται σε κάποια καρδιοπάθεια. Συχνές αιτίες παθολογικών φυσημάτων είναι:
- Οι βαλβιδοπάθειες (στένωση ή ανεπάρκεια βαλβίδας).
- Οι παθολογικές επικοινωνίες μεταξύ των καρδιακών κοιλοτήτων (όπως π.χ. το έλλειμμα μεσοκοιλιακού διαφράγματος, βλ. Εικόνα 2).
Όταν ο γιατρός εντοπίζει για πρώτη φορά ένα φύσημα θα θέλει να διακρίνει εάν είναι αθώο ή παθολογικό. Για τον λόγο αυτόν, θα σας υποβάλλει ορισμένα ερωτήματα και θα σας εξετάσει.
Εάν το φύσημά σας είναι αθώο δεν θα χρειαστείτε περαιτέρω έλεγχο. Εάν ο γιατρός σας θεωρεί ότι το φύσημά σας είναι παθολογικό ή εάν δεν είναι σίγουρος, μπορεί να σας ζητήσει να υποβληθείτε σε κάποιες εξετάσεις προκειμένου να αποσαφηνίσει την αιτιολογία του φυσήματος. Η εξέταση που χρησιμοποιείται συχνότερα για τον σκοπό αυτόν είναι το υπερηχοκαρδιογράφημα (ή αλλιώς Triplex καρδιάς). Η μέθοδος αυτή βασίζεται του υπερήχους και απεικονίζει την καρδιά ενώ πάλλεται. Με το υπερηχοκαρδιογράφημα μπορεί να ελεγχθεί η συστολική και η διαστολική λειτουργία της καρδιάς, το μέγεθος των καρδιακών κοιλοτήτων και η λειτουργία των καρδιακών βαλβίδων (βλ. Εικόνα 3).
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από την καρδιακή πάθηση που προκαλεί το παθολογικό φύσημα, καθώς και από τη σοβαρότητα της πάθησης. Εάν η καρδιακή σας πάθηση δεν είναι σοβαρή, μπορεί να μην χρειαστείτε θεραπεία, και ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει απλή παρακολούθηση.
Εάν η καρδιακή σας πάθηση είναι σοβαρή, μπορεί να χρειαστείτε θεραπεία που μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση ή την εμφύτευση προσθετικής βαλβίδας με τη βοήθεια καθετήρα.
Κατά το παρελθόν, οι γιατροί συνιστούσαν στους ασθενείς με φύσημα προφυλακτική αντιβιοθεραπεία πριν από συγκεκριμένες οδοντιατρικές ή ιατρικές πράξεις. Πλέον, οι ενδείξεις της προφυλακτικής αντιβιοθεραπείας έχουν περιοριστεί σημαντικά. Ρωτήστε τον γιατρό σας εάν χρειάζεστε αντιβιοτικά πριν από τέτοιες πράξεις.
Κεντρική εικόνα: Η καρδιά αποτελείται από τέσσερις κύριες κοιλότητες. Οι δύο ανώτερες ονομάζονται δεξιός και αριστερός κόλπος. Οι δύο κατώτερες ονομάζονται δεξιά και αριστερή κοιλία. Ανάμεσα στον αριστερό κόλπο και την αριστερή κοιλία βρίσκεται η μιτροειδής βαλβίδα, και ανάμεσα στον δεξιό κόλπο και τη δεξιά κοιλία βρίσκεται η τριγλώχινα βαλβίδα.
Όταν η καρδιά λειτουργεί φυσιολογικά, το αίμα επιστρέφει από την περιφέρεια του σώματος στον δεξιό κόλπο και από εκεί οδηγείται στη δεξιά κοιλία. Από εκεί εξωθείται στους πνεύμονες όπου προσλαμβάνει οξυγόνο. Στη συνέχεια, το αίμα οδηγείται στον αριστερό κόλπο και κατόπιν στην αριστερή κοιλία από όπου εξωθείται προς την περιφέρεια του σώματος μέσω ενός αιμοφόρου αγγείου που ονομάζεται αορτή. Εάν μία βαλβίδα δεν λειτουργεί σωστά, είτε θα επιτρέπει την παλινδρόμηση του αίματος προς τη λάθος κατεύθυνση ή θα εμποδίζει την ροή του αίματος προς τη σωστή κατεύθυνση.
Εικόνα 2: Στους ασθενείς με έλλειμμα μεσοκοιλιακού διαφράγματος παρατηρείται ροή αίματος από την αριστερή κοιλία προς τη δεξιά.
photo
