Ό όρος «αστερομάτα» αποτελεί έναν παραδοσιακό χαρακτηρισμό που χρησιμοποιούνταν στη Σμύρνη για να περιγράψει γυναίκες με όμορφα, λαμπερά μάτια. Συγκεκριμένα, οι Μικρασιάτες χρησιμοποιούσαν εκφράσεις όπως «περδικομάτα», «αστερομάτα» και «σκιζαμυγδαλάτη» για να επαινέσουν τα εντυπωσιακά μάτια μιας γυναίκας.
Ό χαρακτηρισμοί αποτελούσαν μέρος ενός πλούσιου λεξιλογίου που αντικατόπτριζε την εκτίμηση των κατοίκων της Σμύρνης για την ομορφιά και την κομψότητα. Εκτός από τα μάτια, υπήρχαν και άλλοι όροι, όπως «βεργετόστομη» για τις γυναίκες με ωραίο στόμα και γλυκιά φωνή, «σουρμαδού» για εκείνες που περιποιούνταν τον εαυτό τους, και «τσελεμπίνες» για τις αρχοντικές γυναίκες.
Στη σύγχρονη εποχή, ο όρος «αστερομάτα» επανήλθε στο προσκήνιο μέσα από το τραγούδι «Αστερομάτα» της Κλαυδίας, το -οποίο συμμετείχε στον τελικό για τη Eurovision 2025. Το τραγούδι αυτό, με τους συναισθηματικούς του στίχους και τη μελωδική του γραμμή, έχει προκαλέσει έντονα συναισθήματα .
Η Αστερομάτα απευθύνεται τουλάχιστον σε δύο γεγονότα… Στην καταστροφή της Μικράς Ασίας, στις σφαγές, στην καταστροφή της Σμύρνης, της Κωνσταντινούπολης, του Πόντου.
Οι συμβολισμοί:
Το κάτω μέρος του φορέματος της Κλαυδίας, σε μορφή βράχου, συμβολίζει τις χαμένες πατρίδες.
Το μαύρο φόρεμα το πένθος.
Το κόκκινο χρώμα στη σκηνή, το αίμα από τη σφαγή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας…
Το ίδιο θα λέγαμε και για τις Καρυάτιδες.
Συμβολίζει την αρπαγή, την παράνομη κατοχή της από άλλη χώρα.
Ο βράχος στο κάτω μέρος του φορέματος, το κενό σημείο στο Ερέχθειο της Ακρόπολης.
Το μαύρο φόρεμα, το πένθος των υπολοίπων Καρυάτιδων για τη χαμένη αδερφή τους.
Είναι ένα συναισθηματικά φορτισμένο κομμάτι, που συνδυάζει σύγχρονη pop, με διακριτικές ελληνικές μουσικές επιρροές.
Η χρήση του όρου «αστερομάτα» στο τραγούδι αυτό συνδέει το παρελθόν με το παρόν, αναδεικνύοντας την πολιτιστική κληρονομιά της Σμύρνης και τη σημασία που είχε η ομορφιά και η κομψότητα στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της. Αυτό το λεξιλόγιο δεν ήταν απλώς περιγραφικό, αλλά αντανακλούσε τις κοινωνικές αξίες και την αισθητική της εποχής, προσδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στα χαρακτηριστικά που θεωρούνταν ελκυστικά και αξιέπαινα.
Αστερομάτα – Το Νόημα των Στίχων:
Το τραγούδι «Αστερομάτα» μέσα από ισχυρούς συμβολισμούς αποτυπώνει τον πόνο της προσφυγιάς και της απώλειας, αντλώντας έμπνευση από την ιστορία του ποντιακού ελληνισμού και της Μικράς Ασίας. Μέσα από το ταξίδι της μνήμης και της αναζήτησης της πατρίδας, προβάλλεται η διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου να επιστρέψει στις ρίζες του, ακόμα και όταν όλα μοιάζουν αβέβαια.
Πάμε, λοιπόν, να εξετάσουμε αναλυτικά τους στίχους:
Αστέρι μου
Αστέρι μου
Η εισαγωγή είναι λιτή αλλά φορτισμένη συναισθηματικά. Η λέξη «αστέρι» συμβολίζει την ελπίδα, τη μνήμη, αλλά και ένα αγαπημένο πρόσωπο που προσφέρει φως μέσα στο σκοτάδι των δυσκολιών.
Γλυκιά μου μάνα μην μου κλαις
μαύρα και αν σου φορούνε
το ξέθωρο το σώμα μου
φλόγες δεν το νικούνε
Αυτή η στροφή απευθύνεται στη μητέρα – πατρίδα, που θρηνεί για την απώλεια του παιδιού της. Το μαύρο χρώμα εδώ συμβολίζει το πένθος και τις κακουχίες, ωστόσο το τραγούδι μεταφέρει μήνυμα αντοχής: παρά τις δυσκολίες («φλόγες»), το πνεύμα του προσώπου παραμένει δυνατό και άθραυστο.
Τα χελιδόνια της φωτιάς
θάλασσες και αν περνούνε
του ριζωμού τα χώματα
ποτέ δεν λησμονούνε
Τα «χελιδόνια της φωτιάς» παραπέμπουν στους Πόντιους πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να φύγουν μακριά από την πατρίδα τους. Παρότι διέσχισαν θάλασσες, δεν ξεχνούν τις ρίζες και τη γη που άφησαν πίσω.
Αστερομάτα μου μικρή
γύρε να σε φιλήσω
στα άγια σου τα δάκρυα
τα χείλη μου να σβήσω
Η λέξη «αστερομάτα» είναι ένα τρυφερό προσωνύμιο, το οποίο χρησιμοποιούσαν στη Σμύρνη όταν αναφέρονταν σε μία γυναίκα με όμορφα μάτια. Η ανάγκη για επανασύνδεση είναι μεγάλη και εκφράζεται από το φιλί που σβήνει τη φωτιά στα χείλη. Η αναφορά σε άγια δάκρυα παραπέμπει στην ιερή φύση της αστερομάτας πατρίδας.
Αστερομάτα μου μικρή
γύρε μου να σε πιάσω
τα ξεχασμένα μου φτερά
στερνά να ξαποστάσω
Η δεύτερη εκδοχή του ρεφραίν εκφράζει την ανάγκη για επιστροφή και εύρεση καταφυγίου. Τα «ξεχασμένα φτερά» μπορεί να συμβολίζουν τις ελπίδες και τα όνειρα που έμειναν ανεκπλήρωτα, με την επιθυμία να βρουν ηρεμία και τελική λύτρωση.
Αχ αστέρι μου,
τζιβαέρι μου
Η φράση «τζιβαέρι μου» (θησαυρός μου) ενισχύει το αίσθημα βαθιάς αγάπης και εκτίμησης προς την πατρίδα ή ένα πρόσωπο-σύμβολο, υπογραμμίζοντας το τεράστιο συναισθηματικό δέσιμο.
Γλυκιά μου μάνα μην μου κλαις
καράβι είναι η ζωή μου
που ψάχνει για τον γυρισμό
αγέρα το πανί μου
Η μεταφορά της ζωής ως «καράβι» που ψάχνει την επιστροφή υποδηλώνει τη συνεχή αναζήτηση της χαμένης πατρίδας. Ο «αγέρας» που γεμίζει το πανί υποδηλώνει τη μοίρα ή τις ελπίδες που ωθούν το ταξίδι της επιστροφής, παρά τις δυσκολίες.
Σε αυτό το σημείο επαναλαμβάνεται το ρεφραίν, γεγονός που ενισχύει το κεντρικό θέμα του τραγουδιού: τη νοσταλγία, την απώλεια, αλλά και την ελπίδα για επανένωση.
Αστέρι μου
Η τελευταία αυτή φράση κλείνει το τραγούδι με μια αίσθηση ευλάβειας και αγάπης προς το συμβολικό αστέρι- πατρίδα, μητέρα ή αγαπημένο πρόσωπο – διατηρώντας το ως φωτεινό σύμβολο μνήμης και ελπίδας.
Η αλήθεια είναι ότι η Eurovision τα τελευταία χρόνια είχε να παρουσιάσει λίγα καλά τραγούδια σε κάθε διαγωνισμό και πολλές παρουσίες που δεν είχαν κάτι να πουν. Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζουν συγχαρητήρια στην Κλαυδία, η οποία τολμάει να φέρνει ένα τραγούδι με βαθύ νόημα, το οποίο μιλάει απευθείας στις καρδιές.
Σημ: Το τραγούδι πέρασε στον τελικό!
photo Από Panik Records – Apple Music https://music.apple.com/us/album/asteromata/1791841422?i=1791841428, Εύλογη χρήση, https://el.wikipedia.org/w/ – https://el.wikipedia.org/wiki/
