Γράφει ο Stephen Khan Executive Editor, The Conversation International
Η έλλειψη στέγης αυξάνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και, σε ορισμένα μέρη, γίνεται όλο και πιο συνηθισμένο η αστυνομία να συλλαμβάνει κάποιον επειδή κοιμάται ή ζει σε δημόσιο χώρο.
Τον Ιούνιο του 2024, το Ανώτατο Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση στην υπόθεση Grants Pass v. Johnson, σύμφωνα με την οποία είναι συνταγματικό να επιβάλλονται κλήσεις ή να συλλαμβάνονται άστεγοι άνθρωποι, ακόμη και όταν δεν υπάρχει διαθέσιμο κατάλυμα.
Η απόφαση αυτή ανέτρεψε προηγούμενες αποφάσεις ομοσπονδιακών εφετείων του 2019 και 2022, οι οποίες όριζαν ότι οι πόλεις δεν μπορούν να επιβάλλουν νόμους κατά της κατασκήνωσης σε άστεγους ανθρώπους αν δεν υπάρχουν αρκετές θέσεις σε καταφύγια γι’ αυτούς.
Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε επίσης ότι η απαγόρευση του Όγδοου Τροπολογήματος για «σκληρές και ασυνήθιστες ποινές» δεν προστατεύει τους άστεγους από νόμους που ποινικοποιούν την ανάπαυση σε δημόσιους χώρους.
Ως άτομο που έχει αφιερώσει πάνω από δέκα χρόνια στην έρευνα για την έλλειψη στέγης και στις συζητήσεις με κοινότητες αστέγων, έχω δει από πρώτο χέρι πώς η εφαρμογή τέτοιων νόμων επιβάλλει αναπόφευκτες δυσκολίες στους άστεγους και καθιστά δυσκολότερη την εύρεση μόνιμης κατοικίας.
Αύξηση κατασταλτικών μέτρων κατά των αστέγων
Το 2024, εκτιμάται ότι 771.480 άνθρωποι στις ΗΠΑ βίωσαν την έλλειψη στέγης σε μία μόνο νύχτα – ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει καταγραφεί ποτέ.
Από τον Ιούνιο του 2024, σχεδόν 220 τοπικά μέτρα εγκρίθηκαν, περιορίζοντας ή απαγορεύοντας ενέργειες όπως ο ύπνος, το κάθισμα ή η επαιτεία σε δημόσιους χώρους, σε πόλεις όπως το Φοίνιξ, η Γκένσβιλ (Φλόριντα) και η Ρίνο (Νεβάδα).
Ο δείκτης της «χωρίς κατάλυμα» αστεγίας – δηλαδή ατόμων που κοιμούνται σε μέρη ακατάλληλα για ανθρώπινη ανάπαυση, όπως πάρκα ή αυτοκίνητα – είναι ο υψηλότερος στην Καλιφόρνια.
Μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια, Γκάβιν Νιούσομ, εξέδωσε τον Ιούλιο του 2024 εκτελεστική εντολή που καλεί τις πολιτειακές υπηρεσίες να υιοθετήσουν νέες πολιτικές για την απομάκρυνση καταυλισμών αστέγων.
Πάνω από δύο δωδεκάδες πόλεις και κωμοπόλεις στην Καλιφόρνια υιοθέτησαν ή εξετάζουν να υιοθετήσουν ευρείες απαγορεύσεις στους καταυλισμούς αστέγων.
Δεν συμφώνησαν όλοι με αυτήν την προσέγγιση που, σύμφωνα με ορισμένους, «ποινικοποιεί» την έλλειψη στέγης. Η δήμαρχος του Λος Άντζελες, Κάρεν Μπας, χαρακτήρισε την ποινικοποίηση της αστεγίας «οπισθοδρόμηση» τον Ιούνιο του 2024.
Ωστόσο, πολλές πόλεις εφαρμόζουν πιο επιθετικά τις νέες και παλιές απαγορεύσεις στους καταυλισμούς αστέγων, παρά τα στοιχεία ότι αυτές οι πρακτικές δεν επιλύουν το πρόβλημα.
Οι συνέπειες της επιθετικής εφαρμογής
Η έρευνα δείχνει ότι η σύλληψη ενός άστεγου για κάθισμα, ξεκούραση ή ύπνο σε δημόσιο χώρο δεν μειώνει την αστεγία.
Αντίθετα, οι «εκκαθαρίσεις» καταυλισμών και οι απαγορεύσεις κατασκήνωσης απλώς μετακινούν τους ανθρώπους από το ένα σημείο στο άλλο, καταστρέφοντας τα προσωπικά τους αντικείμενα – όπως ταυτότητες, φάρμακα και εξοπλισμό ύπνου.
Αυτή η προσέγγιση σπαταλά δημόσιους πόρους πληρώνοντας συνεργεία για να πετάξουν αντικείμενα αντί να επενδυθούν τα χρήματα σε λύσεις στέγασης, όπως η δημιουργία προσιτών κατοικιών.
Οι εκκαθαρίσεις καταυλισμών έχουν συνδεθεί και με επιδείνωση της υγείας των αστέγων, αυξάνοντας τις νοσηλείες και ακόμη και τους θανάτους, ιδίως μεταξύ όσων εξαρτώνται από ουσίες.
Παράδειγμα επιθετικής πολιτικής: Σαν Φρανσίσκο
Στη Σαν Φρανσίσκο, όπου ζει μεγάλος αριθμός αστέγων, η εφαρμογή των απαγορεύσεων έγινε πιο επιθετική το τελευταίο έτος.
Λίγες εβδομάδες μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, η τότε δήμαρχος Λόντον Μπριντ υποσχέθηκε να είναι «πολύ επιθετική» στην απομάκρυνση καταυλισμών αστέγων και δήλωσε ότι «η δημιουργία περισσότερης στέγης» δεν θα λύσει την κρίση.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι στους 12 μήνες μετά την απόφαση, η αστυνομία της Σαν Φρανσίσκο συνέλαβε πάνω από 1.000 αστέγους για διαβίωση σε δημόσιο χώρο, έναντι μόλις 111 συλλήψεων τον προηγούμενο χρόνο.
Το 2024, η πόλη κατέγραψε περίπου 8.300 άστεγους κατοίκους.
Έρευνα τον Ιούνιο του 2025 σε 150 άστεγους έδειξε ότι το 10% είχε συλληφθεί πρόσφατα για «παράνομη διαμονή» και το 6% για παραβίαση ιδιοκτησίας. Το 54% είχε εξαναγκαστεί να φύγει από δημόσιο χώρο τουλάχιστον μία φορά τον τελευταίο χρόνο.
Πιο ήπια προσέγγιση: Πόρτλαντ
Η Πόρτλαντ, στο Όρεγκον, επέβαλε από τον Ιούλιο του 2024 απαγόρευση κατασκήνωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά έγιναν μόνο 11 συλλήψεις για σχετικές παραβάσεις μέσα σε έναν χρόνο.
Άλλοι άστεγοι δέχτηκαν κλήσεις για παραβίαση ιδιοκτησίας. Σε έρευνα του 2025, το 68% δήλωσε ότι εξαναγκάστηκε να φύγει από δημόσιο χώρο, ενώ το 13% είχε δεχθεί κλήση για κατασκήνωση σε απαγορευμένο σημείο.
Προοπτικές
Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου δεν υποχρέωσε τις πόλεις να ποινικοποιήσουν την αστεγία, αλλά τους έδωσε το «πράσινο φως» να το κάνουν.
Η επίδραση της απόφασης ενισχύθηκε από το εκτελεστικό διάταγμα του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στις 24 Ιουλίου 2025, που τερμάτισε την ομοσπονδιακή στήριξη στην πολιτική «Housing First» και προώθησε τον αναγκαστικό εγκλεισμό αστέγων με ψυχικές ασθένειες σε ιδρύματα.
Η εμπειρία και τα στοιχεία δείχνουν ότι η ποινικοποίηση της αστεγίας βαθαίνει τη φτώχεια, αυξάνει τις μετακινήσεις και αποσπά πόρους από τη μόνη πραγματική λύση: σταθερή και προσιτή στέγη.
Stephen Przybylinski
Assistant Professor of Geography, Michigan State University
Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, υπόσχεται νέα μέτρα για την αντιμετώπιση της αστεγίας και της εγκληματικότητας στην Ουάσινγκτον, προκαλώντας την ανησυχία της δημάρχου της πόλης σχετικά με την πιθανή χρήση της Εθνοφρουράς για την περιπολία στους δρόμους της πρωτεύουσας.
yup v2 vid 16×9 33 rl mx gen non no e f c a7 dr
πηγη βιντεο FRANCE 24 English
photo
A person walks past a homeless encampment in the Skid Row community in Los Angeles in June 2024. Mario Tama/Getty Images
