Η Συμφωνία των Πρεσπών υπογράφηκε στις 12 Ιουνίου του 2018 από την Ελληνική Δημοκρατία και τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας όπως ονομάστηκε επίσημα η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Ποιο ήταν όμως το πρόβλημα που «έλυσε» αυτή η συμφωνία;
Όλα ξεκίνησαν το 1991 με την απόσχιση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας από την ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία και ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους με το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Όπως γνωρίζουμε, η λέξη «Μακεδονία» χρησιμοποιείται για να ορίσει τον πολιτισμό των αρχαίων Μακεδόνων, έναν πολιτισμό που ιστορικά ανήκει στο ελληνικό έθνος. Η Μακεδονία αποτελεί, αδιαμφησβήτητα, κομμάτι της ελληνικής ιστορίας. Με γεωγραφικούς όρους, το μεγαλύτερο κομμάτι της Μακεδονίας εκτεινόταν στην Ελλάδα με μικρότερα τμήματα να βρίσκονται στη Βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία και τη Βουλγαρία.
Με το πέρας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Στρατάρχης Τίτο χορήγησε στην περιοχή Vardar Banovina – τη σημερινή Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας – ένα καθεστώς ομόσπονδης συνιστώσας εντός της τότε νέας ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας διαχωρίζοντας τη έτσι από τη Σερβία. Ο Τίτο ονόμασε αρχικά αυτή την περιοχή ως «Λαϊκή Δημοκρατία Μακεδονίας» και, στη συνέχεια, σε «Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας», καλλιεργώντας ταυτόχρονα την ιδέα ενός διακριτού «μακεδονικού έθνους». Ο Τίτο προέβη σε αυτή την ιδεολογική προπαγάνδα ήταν η επιθυμία του να θεμελιώσει μελλοντικές εδαφικές διεκδικήσεις για χάρη της Γιουγκοσλαβίας στην ευρύτερη περιοχή που εκτεινόταν η πραγματική Μακεδονία και να εξασφαλίσει μια δίοδο στο Αιγαίο. Είχε δηλώσει δημόσια, το 1994, ότι στόχος του ήταν η επανένωση «όλων των τμημάτων της Μακεδονίας που διασπάστηκαν το 1912 και 1913 από τους βαλκάνιους ιμπεριαλιστές».
Τον Δεκέμβριο του 1944 τηλεγράφημα του State Department προς τις αμερικανικές Αρχές, με υπογραφή του τότε αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών Stettinius, ανέφερε: «Η (αμερικανική) Κυβέρνηση θεωρεί ότι αναφορές του τύπου ‘μακεδονικό έθνος’, ‘μακεδονική Μητέρα Πατρίδα’ ή ‘μακεδονική εθνική συνείδηση’ αποτελούν αδικαιολόγητη δημαγωγία που δεν αντικατοπτρίζει καμία πολιτική πραγματικότητα και βλέπει σε αυτές την αναγέννηση ενός πιθανού μανδύα που θα υποκρύπτει επιθετικές βλέψεις εναντίον της Ελλάδας».
Το ζήτημα έφτασε στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο έλαβε δυο αποφάσεις – Resolution 817 (1993) & 845 (1993). Οι αποφάσεις αυτές είχαν τη μορφή σύστασης προς τα δυο μέρη για την εξεύρεση ταχείας διευθέτησης της ονοματολογικής διαφοράς και των εναπομεινάντων θεμάτων, για χάρη των ειρηνικών σχέσεων και της καλής γειτονίας στην περιοχή. Το 1993, η τότε πΓΔΜ έγινε δεκτή στα Ηνωμένα Έθνη μετά από σύσταση του Συμβουλίου Ασφαλείας και απόφαση της Γενικής Συνέλευσης με την προσωρινή ονομασία «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» μέχρι να καταφέρουν οι δυο χώρες να συμφωνήσουν στο ζήτημα της ονομασίας.
Το 1995, η Ελλάδα και η πΓΔΜ συνομολόγησαν την Ενδιάμεση Συμφωνία, η οποία όριζε έναν δεσμευτικό «κώδικα συμπεριφοράς». Σύμφωνα με το Άρθρο 5 της Ενδιάμεσης συμφωνίας, οι διαπραγματεύσεις για το ζήτημα της ονομασίας θα γίνονταν υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Στις 17 Ιουνίου 2018, είκοσι τρία χρόνια μετά, υπεγράφη στις Πρέσπες από τους Υπουργούς Εξωτερικών κ. Κοτζιά και Ντιμιτρόφ, και από τον Προσωπικό Απεσταλμένο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, κ. Νίμιτς, ως μάρτυρα, παρουσία των Πρωθυπουργών των δύο χωρών κ. Τσίπρα και Ζάεφ, , η «Τελική Συμφωνία για την επίλυση των διαφορών που περιγράφονται στις Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών 817 (1993) και 845 (1993), τη λήξη της Ενδιάμεσης Συμφωνίας του 1995 και την εδραίωση Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης μεταξύ των Μερών».
Η Συμφωνία των Πρεσπών, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από μια άλλη συμφωνία και επίσης δεν μπορεί να γίνει ανάκλησή της. Θα παραμείνει σε ισχύ επ’ αόριστον και δεσμεύει νομικά και τις δυο χώρες εφόσον επικυρώθηκε από τα κοινοβούλια και των δυο κρατών. Μερικές από τις σημαντικότερες προβλέψεις της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι:
- Το επίσημο συνταγματικό όνομα της πΓΔΜ ορίζεται ως «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας». Το σύντομο όνομα του κράτους θα είναι «Βόρεια Μακεδονία».
- Η ιθαγένεια ορίζεται ως Μακεδονική/πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας και θα γράφετε έτσι σε όλα τα ταξιδιωτικά έγγραφα.
- Επίσημη γλώσσα ορίζεται η «Μακεδονική γλώσσα», όπως ς αναγνωρίσθηκε από την Τρίτη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Τυποποίηση των Γεωγραφικών Ονομάτων, που διεξήχθη στην Αθήνα το 1977, και περιγράφεται στο Άρθρο 7 (3) και (4) της παρούσας Συμφωνίας.
- Η δημιουργία μιας διεθνής ομάδας ειδικών για τη διευθέτηση εμπορικών ζητημάτων.
- Τα Μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά.
- Το Δεύτερο Μέρος σημειώνει ότι η επίσημη γλώσσα του, η Μακεδονική γλώσσα, ανήκει στην ομάδα των Νότιων Σλαβικών γλωσσών. Τα Μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και άλλα χαρακτηριστικά του Δεύτερου Μέρους δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους.
- Εντός έξι μηνών από τη θέση σε ισχύ της παρούσης Συμφωνίας, το Δεύτερο Μέρος θα επανεξετάσει το καθεστώς των μνημείων, δημόσιων κτιρίων και υποδομών στην επικράτειά του, και στο μέτρο που αυτά αναφέρονται καθ’ οιονδήποτε τρόπο στην αρχαία Ελληνική ιστορία και πολιτισμό που συνιστούν αναπόσπαστο συστατικό της ιστορικής ή πολιτιστικής κληρονομιάς του Πρώτου Μέρους, θα προβεί στις κατάλληλες διορθωτικές ενέργειες για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το ζήτημα και να διασφαλίσει τον σεβασμό στην προαναφερόμενη κληρονομιά.
