Ο Vincent Van Gogh (1853-1890) αφομοιώνοντας δημιουργικά τα ερεθίσματα των προηγούμενων ετών, αποτέλεσε προπομπό των καλλιτεχνικών εξελίξεων της τέχνης του 20ου αιώνα.
Στόχος του να εκφράσει αυτά που αισθανόταν, εγείροντας συναισθήματα σε όσους έβλεπαν τα έργα του. Δεν τον ενδιέφερε η «στερεοσκοπική πραγματικότητα» όπως συνήθιζε να ονομάζει τη φωτογραφική αναπαράσταση της φύσης.
Το έργο των ιμπρεσιονιστών και του πουαντιγισμού του Σερά, η τεχνική με τις κοφτές πινελιές καθαρού χρώματος και με τις κουκίδες, στα δικά του χέρια μετασχηματίστηκε. Ζωγράφιζε συχνά κάτω από μεγάλη συναισθηματική φόρτιση και ο κάθε πίνακας μαρτυρούσε την εκάστοτε ψυχική του διάθεση.
Γεννημένος στην Ολλανδία από πατέρα πάστορα, ασχολήθηκε με το εμπόριο τέχνης αρχικά, το οποίο και εγκατέλειψε, όπως άλλωστε τις θεολογικές σπουδές του και την ιδέα να γίνει ιεροκήρυκας, έτσι αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην ζωγραφική. Ερωτεύτηκε παράφορα την πρώτη ξαδέρφη του Κι Βος, αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας έγινε η αιτία να τον διώξει από το σπίτι ο πατέρας του. Μετά από έναν νευρικό κλονισμό ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου βρισκόταν ο αδερφός του ο Τεό, που αν και φτωχός πάντοτε τον συνέδραμε οικονομικά. Η αλληλογραφία με τον αδερφό του ίσως αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες της διεθνούς λογοτεχνίας.
Συγκατοικούσε με τον Πολ Γκωγκέν, με τον οποίο ο Vincent Van Gogh ανέπτυξε στενή φιλία. Όταν όμως ο Γκωγκέν θέλησε να μετακομίσει το 1888, ο Vincent Van Gogh τον ακολούθησε κρατώντας ένα ξυράφι, εκείνος διανυκτέρευσε σε ένα ξενοδοχείο και ο Vincent Van Gogh μέσα στο παραλήρημά του όσο βρισκόταν στο σπίτι έκοψε το αριστερό του αυτί. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή ο λόγος που φαίνεται ο Vincent Van Gogh να έκανε κάτι τέτοιο στον εαυτό του ήταν ο γάμος του αδελφού του! Το τύλιξε με μία πετσέτα και το πήγε στον τοπικό οίκο ανοχής, ενώ το δώρισε στην αγαπημένη του γυναίκα της νύχτας εκεί.
Το 1889 νοσηλεύτηκε σε φρενοκομείο με την θέλησή του, αργότερα μετακόμισε στο χωριό Οβέρσιρ-Ουάζ, εκεί ζωγράφισε 70 πίνακες σε 70 ημέρες, ενώ φέρεται να αυτοπυροβολήθηκε στο στήθος στις 27 Ιουλίου 1889 και κατέληξε δύο ημέρες μετά, σε ηλικία 37 ετών. Ο Vincent Van Gogh αργοπέθαινε, ωστόσο ο αδερφός του, Θιο, αν και βαριά άρρωστος με πνευμονία κατάφερε να τον δει πριν πεθάνει. Ο Πισσαρό είχε πει «Αισθάνθηκα ότι ο Βενσάν ή θα γινόταν τρελός ή θα άφηνε πολύ πίσω του, τους ιμπρεσιονιστές. Δεν υποπτεύθηκα όμως ότι και τα δύο μου προαισθήματα θα έβγαιναν αληθινά!». Συνολικά ζωγράφισε πάνω από 800 πίνακες, που η σημερινή τους αξία είναι μυθική. Όσο ζούσε όμως, κατάφερε να πουλήσει μόλις ένα πίνακα! Μάλιστα πρόσφατα πουλήθηκε στις 19 Ιουνίου του 2019 σε δημοπρασία από τον οίκο δημοπρασιών Drouot το περίστροφο με το οποίο αυτοτραυματίστηκε και κατέληξε. Η τιμή εκτίμησης ήταν 40.000 με 60.000 ευρώ. Κατοχυρώθηκε σε ιδιώτη που θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του, στην τιμή των 130.000 ευρώ και μαζί με τους φόρους 162.500 ευρώ.
Κύρια χαρακτηριστικά της ζωγραφικής του ήταν το πολύ δυνατό σχέδιο, η ιδιάζουσα απόδοση της προοπτικής, η ένταση των χρωμάτων αλλά και η βιαιότητα στην εκτέλεση. Θαύμαζε και δέχθηκε επιρροές από τα γιαπωνέζικα χαρακτικά και επιθυμούσε τα δικά του έργα να κάνουν την ίδια εντύπωση με εκείνα.
Οι προσωπογραφίες του Vincent Van Gogh μπορούν κάλλιστα να συγκριθούν μεθοδολογικά με τις γελοιογραφίες, που ήταν είδος κατεξοχήν εξπρεσιονιστικό. Ο γελοιογράφος χρησιμοποιεί το στοιχείο της ομοιότητας αλλά παραποιημένο, ώστε να εκφράσει τα συναισθήματά του για το πρόσωπο που έχει επιλέξει. Ωστόσο η ιδέα μιας σοβαρής γελοιογραφίας ήταν ιδιαίτερα ρηξικέλευθη.
Ο Vincent Van Gogh έμεινε πιστός στις απόψεις του ζωγραφίζοντας με αυτόν τον τρόπο, καθώς θεωρούσε πως τα αισθήματά μας για τα πράγματα είναι αυτά που συνθέτουν εν τέλει τον τρόπο με τον οποίο τα βλέπουμε. Στην προσωπογραφία του γιατρού Gachet “Le Docteur Paul Gachet” ξεκίνησε προσπαθώντας να επιτύχει μια συμβατή ομοιότητα, αλλά στην πορεία άλλαξε τα χρώματα και το περιβάλλον φόντο, ώστε να εκφραστεί καλύτερα.
Διέγνωσε και ανέδειξε γρήγορα την ομορφιά που κρύβουν το θερισμένο στάχυ και τα σπαρμένα χωράφια, έτσι δημιούργησε μια σειρά πινάκων με την ίδια θεματολογία. Το κίτρινο χρώμα κυριαρχεί και είτε αντικατοπτρίζει την πίστη του ζωγράφου στους κυκλικούς ρυθμούς της φύσης, είτε οφειλόταν στην ξανθοψία την οποία είχε αναπτύξει προς το τέλος της ζωής του. Οι πίνακες αυτοί αποπνέουν γαλήνη και ηρεμία, αλλά σταθερά οι πινελιές παραμένουν δυνατές και βίαιες.
Τα έργα του καλλιτέχνη αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και πρότυπα, για την δημιουργία δύο κινημάτων του 20ου αιώνα: του εξπρεσιονισμού που εμφανίστηκε στην Γερμανία και του φωβισμού που παρουσιάστηκε στην Γαλλία. Τα δύο αυτά κινήματα αλληλοδιαπλέκονταν, κοινό τους σημείο αναφοράς ήταν το συγκινησιακό στοιχείο, σε συνδυασμό με την εκούσια χρήση έντονων χρωμάτων και την παραμόρφωση των μορφών.
Ο Vincent Van Gogh διακατεχόταν από το αίσθημα του ανικανοποίητου, αναζητούσε την ένταση και το πάθος στην ζωγραφική του, εφόσον μέσα από αυτά μόνο μπορούσε να μεταδώσει αυτά που ένιωθε.
Βιβλιογραφία
Combrich E.H., Το Χρονικό της Τέχνης, ΜΙΕΤ, Ανατύπωση Αθήνα 2001.
Orsay, Paintings, Scala Paris 1998.
Rawpixel, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
