Δεν υπάρχει τίποτα πιο ιερό από το να φέρνεις έναν άνθρωπο στον κόσμο. Κι όμως, κάπου στην πορεία, ξεχνάς ότι δε φτάνει να τον γεννήσεις. Πρέπει και να τον μεγαλώσεις. Πρέπει να του διδάξεις τα όρια, για να μην τον συντρίψει ο κόσμος όταν τα συναντήσει μόνος του.
Και κάπως έτσι, εξελίχθηκε η γενιά των γονιών που υποτάχθηκε στους τριών ετών τύραννους…
Έχουμε γεμίσει σπίτια με μικρούς μονάρχες που δε γνωρίζουν ούτε τη λέξη «όχι», ούτε τη σημασία της φράσης «τώρα δεν είναι η ώρα». Παιδιά τριών ετών που σέρνουν τους γονείς από τη μύτη, φωνάζουν «δικό μου!» στο σαλόνι, αποφασίζουν πότε θα κλείσει η τηλεόραση, ποιος θα μιλήσει στο τηλέφωνο, πότε θα πέσει για ύπνο, και ποιος ύπνος; Ώρα μαρτυρίου γίνεται… Αν τολμήσεις να πατήσεις το κουμπί του υπολογιστή, αρχίζει το θέατρο του παραλόγου με γκρίνια, κραυγές και πανικό.
Και τι ακούς από τους ίδιους τους γονείς; «Δε με αφήνει να δω τηλεόραση την ώρα που θέλω λίγο να χαλαρώσω», «δεν μπορώ με τίποτα να δουλέψω όσο είναι το παιδί ξύπνιο», «δεν με αφήνει να πάρω μιλήσω στο τηλέφωνο, ή που θα κάνει ανάστα τον κόσμο με τις τσιρίδες του ή που θα θέλει να μου το πάρει μέσα από τα χέρια για να δει τα βιντεάκια του», «μου αναστατώνει όλη τη μέρα».
Σταματάς. Τους κοιτάς. Και ρωτάς όσο πιο γλυκά μπορείς, «το παιδί κάνει κουμάντο στο σπίτι σας;» Και δεν το ρωτάς με υπεροψία. Το ρωτάς με φρίκη. Γιατί αν στα τρία του σας κουμαντάρει, στα εννιά θα σας βγάλει στον φωταγωγό.
Αναθρέφουμε παιδιά που δεν ξέρουν τι θα πει αναμονή, απογοήτευση, αναβολή. Κι ύστερα απορούμε γιατί γίνονται έφηβοι που απαιτούν χωρίς να προσπαθούν, νέοι που παθαίνουν κρίση όταν ακούν τη λέξη «όριο», ενήλικες που δεν μπορούν να ζήσουν δίχως χειροκρότημα και validation.
Όχι, δεν είσαι κακός γονιός όταν λες όχι. Δεν τραυματίζεις το παιδί σου όταν του εξηγείς ότι τώρα δουλεύεις και θα παίξετε μετά. Δεν το πνίγεις όταν του μαθαίνεις ότι και οι άλλοι έχουν ανάγκες.
Το αντίθετο. Το παιδί χωρίς όρια δεν είναι ελεύθερο. Είναι χαμένο. Δεν έχει πυξίδα, δεν έχει ασφάλεια, δεν έχει φρένο. Είναι σαν ένα αυτοκίνητο με το γκάζι κολλημένο τέρμα πάτωμα, και χωρίς τιμόνι. Όπου πάει και… όποιον πάρει.
Θέλει φροντίδα να του μάθεις να περιμένει. Θέλει αγάπη να του διδάξεις πως δεν είναι το κέντρο του κόσμου. Θέλει κότσια να αντέξεις την κλάψα του όταν δεν του κάνεις το χατίρι, γιατί βλέπεις πιο μακριά από το τώρα.
Όρια δεν σημαίνει αυταρχισμός. Σημαίνει παρουσία. Σημαίνει ότι είσαι εκεί, δίπλα του, έτοιμος να το καθοδηγήσεις, όχι να το υπηρετήσεις. Γιατί ο ρόλος του γονιού δεν είναι να είναι συμπαθής. Είναι να είναι σταθερός. Και για να έχεις ένα παιδί που νιώθει ήρεμο και ασφαλές, πρέπει πρώτα να μη φοβάται την απογοήτευση, τη ματαίωση, την ευθύνη. Αλλιώς μεγαλώνεις έναν μικρό δικτάτορα. Που το μόνο που θα μάθει είναι να ζητάει. Και ποτέ να προσφέρει. Ποτέ να σέβεται. Ποτέ να αγαπάει με όρια, όχι με όρους. Αν το παιδί δε σου επιτρέπει να μιλήσεις στο τηλέφωνο, δε φταίει το παιδί. Αν δε σε αφήνει να δουλέψεις, δε φταίει το παιδί. Αν νιώθεις ότι σε κουμαντάρει, κάπου, κάποιος, έχασε το τιμόνι. Και να το πούμε κι αυτό, όσο κι αν τσούζει… Δεν υπάρχει παιδί χωρίς όρια που μεγαλώνει και γίνεται ευτυχισμένος ενήλικας. Υπάρχει μόνο ενήλικας χωρίς όρια που κουβαλάει ένα πληγωμένο, μπερδεμένο παιδί μέσα του.
Το στοίχημα είναι τώρα. Όχι να το έχεις ήσυχο, αλλά να το μεγαλώσεις ελεύθερο, όχι ασύδοτο. Αν σε χρειάζεται, να σε έχει. Αν σε προσκαλεί, να σε βρίσκει. Αν σε φοβάται, να μάθεις να ακούς. Αν σε δοκιμάζει, να στέκεσαι. Αν σε κοιτάει, να βλέπει έναν γονιό που δε λιποτακτεί. Γιατί εσύ είσαι το όριο. Κι αν δεν είσαι εσύ, θα το ψάχνει παντού. Στην κοινωνία. Στους άλλους. Στις σχέσεις του, στα λάθη του, στην αυτοκαταστροφή του.
Δεν είναι δύσκολο, είναι το γνωστό, δε θέλει κόπο, θέλει τρόπο. Να ακούς τη συνείδηση, το ένστικτό σου, να θυμάσαι ίσως τη μάνα και τον πατέρα σου. Κι όχι την νέα μόδα που βροντοφωνάζει με αμάθεια και ελαφριά την καρδία, μην καταπιέζεται τα παιδιά, παιδιά είναι…
Οι γονείς που θέλουν να επαναφέρουν το πηδάλιο του σπιτιού στα χέρια τους χωρίς φωνές, χωρίς τιμωρίες, αλλά με σαφήνεια, σταθερότητα και αγάπη, μπορούν να το πετύχουν. Γιατί τα όρια δεν μπαίνουν για να ελέγχουν το παιδί, αλλά για να το προστατεύουν και να το καθοδηγούν.
Όταν πρέπει να αρνηθείς κάτι, μπορείς να του μιλάς ήρεμα, αλλά να μην υποχωρείς. Το όχι σου δε χρειάζεται να λέγεται με δυνατή φωνή. Αλλά με σταθερότητα. Αν πεις «τώρα δε θα δούμε άλλη τηλεόραση», εξήγησε και γιατί, πχ. τώρα ξεκουράζουμε τα μάτια μας ή είναι ώρα φαγητού, και κράτα τη θέση σου. Το παιδί θα δοκιμάσει τα όριά σου, είναι φυσιολογικό. Το θέμα είναι να μη σπάσεις.
Το όριο σημαίνει συνέπεια. Πάντα. Αν λες «θα κλείσει η τηλεόραση στις 20:00» και τελικά την αφήνεις ανοιχτή μέχρι τις 20:30, το παιδί δε μαθαίνει ότι έχεις κατανόηση, μαθαίνει ότι τα όρια δεν ισχύουν. Αν τα όριά σου μετακινούνται συνεχώς, δεν είναι όρια, είναι σαν το μεταφράζεις σε… θέλω λίγο ακόμα την ησυχία μου, δεν αντέχω τις φωνές του.
Δίνε επιλογές μέσα στο πλαίσιο που έχεις θέσει. Δε χρειάζεται να γίνει το σπίτι στρατόπεδο. Το παιδί χρειάζεται να νιώσει ότι έχει λόγο, αλλά μέσα σε ασφαλές πλαίσιο. Π.χ. «ήρθε η ώρα να μαζέψουμε τα παιχνίδια. Θες να ξεκινήσεις εσύ ή να σε βοηθήσω;» Ή «είναι ώρα για ύπνο. Θες να διαλέξεις ποιο βιβλίο θα διαβάσουμε;» Δίνεις την ψευδαίσθηση ελέγχου, χωρίς να ακυρώνεις τα όρια.
Επίσης, πρέπει να μάθεις να αντέχεις τη γκρίνια χωρίς να σπας. Με την γκρίνια δε σημαίνει ότι ήρθε και η καταστροφή. Είναι η απόδειξη ότι το παιδί σου σε δοκιμάζει. Αν σε βλέπει να κλονίζεσαι, να παραιτείσαι ή να θυσιάζεις το όριο για να ηρεμήσει, απλώς εκπαιδεύεται να σε διαλύει με τις φωνές του. «Μαμά σε παρακαλώωωωω…» Κι εκεί είναι που χρειάζεται η σταθερότητα, να πεις «το ξέρω ότι το θες πολύ. Όμως η απόφασή μου δεν αλλάζει. Θα το κάνουμε αύριο/μετά». Το κλειδί είναι να μην εξηγείς τα πάντα και συνεχόμενα. Μία εξήγηση αρκεί. Όλα τα υπόλοιπα είναι παζάρι.
Με το πρόγραμμα πώς τα πάμε; Γιατί το πρόγραμμα είναι φίλος σου, και δικός σου και του παιδιού. Δε χρειάζεται στρατιωτική πειθαρχία, αλλά τα παιδιά χρειάζονται ρουτίνα και δομή για να νιώθουν ασφαλή. Φαγητό, ύπνος, παιχνίδι, οθόνες, όλα σε ώρες και με ορισμένη διάρκεια. Όσο πιο προβλέψιμο είναι το πρόγραμμα, τόσο λιγότερες συγκρούσεις θα έχεις αγαπημένε μου γονιέ. Όριο δε σημαίνει «δε σε αγαπώ», το αντίθετο.
Τα παιδιά δεν ξέρουν τι τα ωφελεί. Γι’ αυτό έχεις εσύ το τιμόνι. Και όταν σε βλέπουν να στέκεσαι με σταθερότητα, ακόμη κι όταν εκείνα θυμώνουν, βαθιά μέσα τους νιώθουν ασφάλεια. Μπορεί να μην το δείχνουν, αλλά το καταλαβαίνουν. Και στην τελική, δεν είναι κακό να το πεις ξεκάθαρα. «Σου λέω όχι γιατί σ’ αγαπώ. Η δουλειά μου είναι να σε φροντίζω, όχι να σου κάνω όλα τα χατίρια».
Άλλο βασικό πρόβλημα είναι οι οθόνες, είναι ο εχθρός των ορίων. Όταν το παιδί περνάει ώρες μπροστά σε μια οθόνη, γίνεται ανήσυχο, υπερδιεγερμένο, εξαρτημένο. Είναι τόσο υπερευαίσθητο το νευρικό του σύστημα που κλονίζεται. Το εύκολο babysitting με YouTube ή tablet γυρίζει μπούμερανγκ. Βάλε του χρόνο και ποιοτικό έλεγχο. Άφησέ το να δει 20-30 λεπτά την ημέρα, με ξεκάθαρη ώρα έναρξης και λήξης. Όχι όταν το θυμηθείς. Αλλά κι έτσι να είναι γιατί είσαι άνθρωπος κι εσύ όχι ρομπότ, τόσο έξυπνες συσκευές είναι οι ρημάδες, έχουν και χρονόμετρο σε περίπτωση που έχεις δουλειά και ξεχαστείς.
Όρια δεν μπαίνουν μόνο στο παιδί, αλλά και στον εαυτό σου. Αν εσύ δε βάζεις όρια στη δουλειά, στο άγχος, στο κινητό σου… πώς θα διδάξεις όρια στο παιδί; Είναι γνωστό τοις πάσι, ότι τα παιδιά δεν ακούνε αυτά που λες. Βλέπουν αυτά που κάνεις. Κλείσε το κινητό. Δώσε χρόνο. Γίνε εσύ το παράδειγμα αυτορρύθμισης.
Όριο, αγαπημένε μου γονιέ, σημαίνει να είσαι παρών, όχι να ελέγχεις. Δε χρειάζεται να τιμωρείς, να φωνάζεις ή να απειλείς. Χρειάζεται να στέκεσαι όρθιος όταν με όλη την κούραση που έχεις κοντεύεις να κλατάρεις κι εσύ, ναι είναι κουραστικό, αλλά ποιος είπε ότι το να μεγαλώνεις παιδιά είναι εύκολη υπόθεση; Πρέπει να έχεις τα μάτια και τις κεραίες σου ορθάνοιχτες για να βλέπεις πίσω από τη συμπεριφορά του. Να βάζεις το όριο, και να μένεις εκεί, χωρίς ντροπή, χωρίς φόβο, χωρίς τύψεις.
Και μη φοβάσαι να ζητήσεις βοήθεια αν νιώθεις ότι τα πράγματα ξεφεύγουν, δε σημαίνει ότι απέτυχες. Οι περισσότεροι γονείς δεν έχουν μάθει πώς να βάζουν όρια. Υπάρχουν παιδοψυχολόγοι, ομάδες γονέων, ειδικοί που μπορούν να σε καθοδηγήσουν. Το παιδί σου αξίζει γονείς παρόντες, ξεκάθαρους, σταθερούς.
Και εσύ τους αξίζεις για τον εαυτό σου…
photo OfotoRay, https://pixabay.com
