Η συνέχεια του άρθρου
Ακάδημος
Ο Ακάδημος ή Εκάδημος ήταν αρχαίος αττικός ήρωας της ελληνικής μυθολογίας, από τον οποίο και έλαβε το όνομά του προάστιο της Αθήνας η Ακαδήμεια ή Ακαδημία. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Ακάδημος ήταν εκείνος που φανέρωσε στους Διόσκουρους, Κάστορα και Πολυδεύκη (γιους του Δία και της Λήδας, κόρης του Βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω, εξ ου και Τυνδαρίδες) την, από τον Θησέα, θέση της απόκρυψης της αδελφής τους Ελένης κοντά στη περιοχή των Αφιδνών (σημερινό Καπανδρίτι). Για το λόγο δε αυτό ο Ακάδημος τιμήθηκε ιδιαίτερα από τους Τυνδαρίδες.
Όταν οι Σπαρτιάτες επιχειρούσαν επιδρομές στην Αττική μολονότι κατέστρεφαν και λήστευαν το χώρο της εν τούτοις σεβάστηκαν την Ακαδήμεια ενθυμούμενοι την ευγνωμοσύνη των προγόνων τους (των Τυνδαριδών) προς τον αττικό ήρωα.
Μια επιγραφή στο υπέρθυρο της Ακαδημίας απαγόρευε την είσοδο στους απαίδευτους:
«Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω».
Ακαδημία Πλάτωνος
Η Ακαδημία ιδρύθηκε στην Αθήνα γύρω στο 387 π.Χ. από τον Πλάτωνα, μετά το πρώτο ταξίδι του (398-390 π.Χ.) στη Σικελία. Βρισκόταν σε ένα άλσος της Ακαδήμειας, προαστίου των Αθηνών αφιερωμένου στον Αθηναίο ήρωα Ακάδημο, από το όνομα του οποίου και προήλθε η ονομασία της. Ο χώρος θεωρείτο ιερός, επειδή κατά τον μύθο ο Θησέας είχε κρύψει εκεί την Ελένη και από σεβασμό για την μακρά παράδοση και την ταύτισή του με τους Διόσκουρους, οι Σπαρτιάτες δεν τον κατέστρεψαν όταν εισέβαλαν το 413 π.Χ. στην Αττική.
Γενικά
Η Ακαδημία συνέχισε να λειτουργεί σε όλη την ελληνιστική περίοδο, για να διακοπεί η λειτουργία της για τέσσερα χρόνια κατά τον Πρώτο Μιθριδατικό Πόλεμο και την φυγή του Φίλωνα της Λάρισας το 88 π.Χ. στη Ρώμη. Έκλεισε οριστικά το 529, μετά από σχεδόν 10 αιώνες συνεχούς παρουσίας, καταργούμενη από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό.
Ιστορία της Ακαδημίας Πλάτωνος
Το Γυμνάσιο
Ο Διογένης Λαέρτιος διαιρεί την ιστορία της Ακαδημίας σε τρεις περιόδους: την Παλιά, τη Μέση, επικεφαλής της οποίας ορίζει τον Αρκεσίλαο και τη Νέα, με πρώτο τον Λακύδη.
Από την ίδρυσή της και μέχρι τις αρχές του πρώτου αιώνα π.Χ. η Ακαδημία λειτουργούσε χωρίς προβλήματα, ωστόσο όταν άρχισε το 88 π.Χ. ο Πρώτος Μιθριδατικός Πόλεμος, ο Φίλων ο Λαρισαίος εγκατέλειψε την Αθήνα και κατέφυγε στη Ρώμη, όπου φαίνεται να παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του. Το 86 π.Χ. ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας πολιόρκησε την Αθήνα, προκαλώντας μεγάλη καταστροφή. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας «έβαλε τα χέρια του πάνω στα ιερά άλση και λεηλάτησε την Ακαδημία που ήταν τοποθετημένη στα πιο δασώδη προάστια της πόλης, καθώς και το Λύκειο».
Η καταστροφή της Ακαδημίας φαίνεται να ήταν τόσο σοβαρή, ώστε η ανακατασκευή και επαναλειτουργία της ήταν σχεδόν αδύνατη. Όταν ο Αντίοχος ο Ασκαλωνίτης επέστρεψε στην Αθήνα από την Αλεξάνδρεια το 84 π.Χ., άρχισε πάλι τη λειτουργία της, όχι όμως στην Ακαδημία αλλά στο Λύκειο. Ο Κικέρων, που υπήρξε και μαθητής του Φίλωνα, περιγράφει μια επίσκεψη στο χώρο της Ακαδημίας ένα απόγευμα, που ήταν «ήσυχη και έρημη εκείνη την ώρα της ημέρας».
Στους επόμενους αιώνες συνεχίστηκε η παρουσία της Ακαδημίας η οποία κατά καιρούς υπολειτουργούσε, παρήκμαζε, αλλά και ανανεωνόταν.
Τελικά η Ακαδημία έκλεισε το 529 από τον Ιουστινιανό. Σύμφωνα με τον Αγαθία, τα εναπομείναντα μέλη της, μεταξύ των οποίων και ο Σιμπλίκιος, αναζήτησαν προστασία στην αυλή του Χοσρόη Α΄ στην Περσία. Μαζί τους μετέφεραν παπύρους λογοτεχνικών, φιλοσοφικών και σε μικρότερο βαθμό επιστημονικών συγγραμμάτων. Με τη συνθήκη ειρήνης Περσίας και Βυζαντίου το 532 τέθηκε υπό εγγύηση η προσωπική τους ασφάλεια.
Κατάλογος των σχολαρχών της Ακαδημίας
Μέχρι σήμερα δεν σημειώνονται από μελετητές και ερευνητές αναφορές σε σχολάρχες της Ακαδημίας για τις χρονικές περιόδους 66-119, 136-159, 181-230, 266-359 και μετά το θάνατο του Πρίσκου από το 396 μέχρι το 430.
Παλαιά Ακαδημία
Πλάτων Αθηναίος (387-347 π.Χ.)
Σπεύσιππος Αθηναίος (347-339 π.Χ.)
Ξενοκράτης Χαλκηδόνιος (339-314 π.Χ.)
Πολέμων (314-270 π.Χ.)
Κράτης (φιλόσοφος) Αθηναίος (270-267 π.Χ.)
Μέση Ακαδημία (Σκεπτική)
Αρκεσίλαος (265-241 π.Χ.)
Λακύδης Κυρηναίος (241-215 π.Χ)
Τηλεκλής και Εύανδρος (215-; π.Χ.)
Ηγησίνους Περγαμηνός (160;-155 π.X.)
Καρνεάδης Κυρηναίος (155-129 π.Χ.)
Νέα Ακαδημία
Κράτης Ταρσεύς (129-127 π.Χ.)
Κλειτόμαχος Καρχηδόνιος (127-110 π.Χ.)
Φίλων Λαρισαίος (110-88 π.Χ.)
Αντίοχος ο Ασκαλωνίτης (84-68 π.Χ.)
Άριστος ο Ασκαλωνίτης (68-51 π.Χ.)
Θεόμνηστος της Ναυκράτου (51-44 π.Χ.)
Αμμώνιος (ακαδημαϊκός) (55 μ.Χ.-65 μ.Χ.)
Καλοζείδωρος; Ταύριος (120-135)
Αττικός ο Πλατωνικός (160-180)
Θεόδοτος (230)
Κάσσιος Λογγίνος (250-267)
Εύβουλος ο Εφέσιος (265)
Πρίσκος (350)
Πλούταρχος (Αθηνών) (431)
Συριανός Αλεξάνδρειας (432-450)
Πρόκλος (450-485)
Μαρίνος (Νεαπόλεως) (485-;)
Ισίδωρος (Αλεξάνδρειας) (;-490)
Ηγίας
Ζηνόδοτος
Δαμάσκιος (;-529), τελευταίος επικεφαλής.
Το έργο της Ακαδημίας
Στην Ακαδημία υπήρχαν διάφοροι επιστημονικοί τομείς με αντικείμενα μελέτης τη φιλοσοφία, τα μαθηματικά, τις φυσικές και τις πολιτικές επιστήμες. Στο υπέρθυρο της Ακαδημίας αναγραφόταν η φράση «Μηδείς ἀγεωμέτρητος εἰσίτω μοι τῇ θύρᾳ», δηλαδή να μην εισέρχεται κανένας που δεν γνωρίζει Γεωμετρία. Ο Πλάτων θεωρούσε ότι η γεωμετρία και τα μαθηματικά ήταν ο μόνος και ασφαλής δρόμος για να προσεγγίσει κανείς τον κόσμο των ιδεών και τον Θεό. Κατά μιαν άλλη ερμηνεία η λέξη “αγεωμέτρητος” είχε ευρύτερη έννοια, αποδίδοντας την έλλειψη μέτρου ή σωφροσύνης.
Μαθηματικό έργο
Επιστήμονες με μαθηματικό προσανατολισμό που θήτευσαν στην Ακαδημία ήταν ο Αριστοτέλης, ο Θεόδωρος ο Κυρηναίος, ο Λεωδάμας ο Θάσιος, ο Θεαίτητος ο Αθηναίος, ο Εύδοξος ο Κνίδιος, ο Δεινόστρατος και ο αδελφός του Μέναιχμος από την Προκόννησο της Θράκης, ο Ευκλείδης, ο Πρόκλος και πολλοί άλλοι.
Η κύρια συνεισφορά της Ακαδημίας στα μαθηματικά συνίσταται στο ότι συγκέντρωσε τις μέχρι τότε μαθηματικές γνώσεις, που προέρχονταν κυρίως από τους Πυθαγορείους και τη Σχολή της Χίου, τις ταξινόμησε, τις εμπλούτισε, τις επέκτεινε και τις έθεσε σε ένα λογικό αποδεικτικό σύστημα. Ακόμη τελειοποίησε τις αποδεικτικές μεθόδους και ανέπτυξε τη μαθηματική λογική.
Σύνθεση όλων αυτών ήταν τα Στοιχεία του Ευκλείδη, που αν και γράφτηκαν στην Αλεξάνδρεια, είναι αποκλειστικό έργο της Ακαδημίας.Ο Πρόκλος στο έργο του “Σχόλια στο 1ο βιβλίο των Στοιχείων” αναφέρει σχετικά ότι “το σύστημα που επέλεξε ο Ευκλείδης για τα Στοιχεία ήταν Πλατωνικό [σύμφωνο με τις επιταγές του Πλάτωνα] και αφού είχε αποδεχθεί την Πλατωνική φιλοσοφία έθεσε σαν σκοπό της συγγραφής των Στοιχείων την κατασκευή των Πλατωνικών στερεών”.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Ακαδημίας
Ο σημερινός επισκέπτης της Αθήνας μπορεί να επισκεφτεί τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας, που βρίσκεται εκατέρωθεν της οδού Κρατύλου στην περιοχή Κολωνού και Ακαδημίας Πλάτωνος. Εκεί βρίσκονται τα σημαντικά μνημεία, κάποια προγενέστερα της Ακαδημίας, όπως η ιερά οικία γεωμετρικών χρόνων, το γυμνάσιο του πρώτου π.Χ. έως πρώτου μ.Χ αιώνα, όπου αθλούνταν οι μαθητές-φοιτητές, η πρωτοελλαδική αψιδωτή οικία και το περίστυλο κτίριο του 4ου π.Χ. αιώνα. Στο μικρό πάρκο που περιβάλλεται από τις οδούς Μοναστηρίου, Τηλεφάνους, Κρέοντος και Πλάτωνος εγκαινιάστηκε στα τέλη Νοεμβρίου 2015 και λειτουργεί το Ψηφιακό Μουσείο της Ακαδημίας Πλάτωνος, που προετοιμάζει τον επισκέπτη για τη γνωριμία του με τον Πλάτωνα και το έργο του.
Η Σημερινή κατάντια του χώρου
Η Ακαδημία Πλάτωνος είναι μια από τις παλαιότερες γειτονιές της Αθήνας η οποία σφραγίζεται από ένα ιδιαίτερα λαμπρό παρελθόν. Ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο οικιστή, τον ήρωα Ακάδημο (ή Εκάδημο), αλλά έμεινε στην ιστορία εξαιτίας της περίφημης Φιλοσοφικής Σχολής, που ίδρυσε ο Πλάτωνας το 387 π.Χ. και η οποία λειτούργησε για χίλια περίπου χρόνια, γνωρίζοντας μεγάλη ακμή, ιδίως με τους λεγόμενους Νεοπλατωνικούς φιλόσοφους, έως το 529 μ.Χ., οπότε με διάταγμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού έκλεισαν όλα τα εκπαιδευτικά κέντρα της Αθήνας, γεγονός που αποτέλεσε το πραγματικό τέλος του αρχαίου κόσμου. Η Ακαδημία Πλάτωνος ήταν το πνευματικό κέντρο της Αρχαίας Αθήνας, που καθόρισε εν πολλοίς ολόκληρη τη φιλοσοφική προσέγγιση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού.
Η σπονδυλική στήλη της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων, ο Μεγάλος Περίπατος προβλέπεται μελλοντικά να καταλήξει στον Αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, σε αναφορά με την αρχαία περιφερειακή οδό μήκους 1,5 χλμ. που ξεκινούσε από τον Κεραμεικό (Δίπυλον) και έφτανε μέχρι την Ακαδημία. Το ίχνος της αρχαίας διαδρομής ταυτίζεται με τις σημερινές οδούς Πλαταιών-Πλάτωνος και Σαλαμίνος και χάνεται μέσα σε ένα πυκνοδομημένο τμήμα της σύγχρονης Αθήνας.
Η γειτονιά της Ακαδημίας Πλάτωνος – ή του Πλάτωνα όπως έχει επικρατήσει, εκτείνεται στο χώρο ανάμεσα στην νοτιοδυτική πλευρά της οδού Λένορμαν και τη Λεωφόρο Αθηνών. Συνορεύει βόρεια – βορειοανατολικά με την Κολοκυνθού και τον Κολωνό και νότια με το Μεταξουργείο, τον Βοτανικό και τον Προφήτη Δανιήλ – που αποτελούν τμήματα της ευρύτερης περιοχής του Ελαιώνα – και όπου μεγάλη έκταση καταλαμβάνει το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η αστική και βιομηχανική ανάπτυξη του Πλάτωνα ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα και κορυφώθηκε μεταπολεμικά, χωρίς κανέναν σεβασμό στην ιστορικότητα του χώρου, διαμορφώνοντας έναν αραιοδομημένο αστικό ιστό, με έντονη μείξη χρήσεων κατοικίας, μεταποίησης, εργαστηρίων και συνεργείων, παράλληλα με την ανάπτυξη της αποκλειστικά βιομηχανικής γειτονικής περιοχής του Βοτανικού.
Με την αποβιομηχάνιση, οι παραγωγικές δραστηριότητες παρήκμασαν. Σήμερα η Ακαδημία Πλάτωνος είναι μια ιδιαίτερα υποβαθμισμένη περιοχή που αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα πρόσβασης, υποδομών, διαχείρισης και καθορισμού χρήσεων γης. Επί της λεωφόρου Αθηνών, έχει διαμορφώσει ένα μέτωπο λειτουργιών που περιλαμβάνει μεγάλα καταστήματα λιανικής πώλησης, αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και χονδρεμπόριο, ενώ η περιοχή επιβαρύνεται ιδιαίτερα από τον υπεραστικό σταθμό λεωφορείων που λειτουργεί στο όριό της με την Λεωφόρο Κηφισού.
Επί σειρά ετών, η πολιτεία καλείται να λύσει τον γρίφο της ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου μέσα σε ένα υφιστάμενο περιβάλλον που δεν ευνοεί κάτι τέτοιο και μέσα από θεσμοθετήσεις που είναι δύσκολο να εφαρμοστούν. Στα πλαίσια αυτά έχει διατυπωθεί, ο μεγαλεπήβολος στόχος της δημιουργίας ενός «Υπερτοπικού Πόλου Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων» στην Ακαδημία Πλάτωνος, που συνάδει με τους στόχους του παλιού Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας, και περιλαμβάνει αρχαιολογικό πάρκο 135 στρεμμάτων, σε συνδυασμό με την ανέγερση του νέου Μουσείου της Πόλης των Αθηνών. Πρόκειται για μια συνολική και μεγάλης κλίμακας παρέμβαση στην περιοχή.
Την ολιγωρία όμως του Κράτους στο θέμα της προστασίας και διαφύλαξης της Ακαδημίας Πλάτωνα, έρχεται σήμερα να εκμεταλλευτεί, όχι τυχαία, το ιδιωτικό κεφάλαιο, καταστρώνοντας επιχειρηματικά σχέδια που αφορούν στο μέλλον της περιοχής. Πρώτη ένδειξη, η μεγάλη επένδυση στα ακίνητα του ιστορικού βιομηχανικού συγκροτήματος Μουζάκη και στα γειτονικά οικόπεδα της Κλωστοϋφαντουργίας Λαναρά, στις οδούς Λένορμαν και Κηφισού, συνολικής έκτασης 20 περίπου στρεμμάτων, στα οποία προβλέπεται να οικοδομηθεί μεγάλο εμπορικό κέντρο, με επιπλέον χρήσεις αναψυχής και ψυχαγωγίας. Η έγκριση του επενδυτικού πλάνου μέσα από διαδικασίες που καταστρατήγησαν χαρακτηριστικά τους κανόνες και όρους δόμησης που προέβλεπε το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Αθηναίων για τον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνα, μέσα από ειδικές τροποποιήσεις της νομοθεσίας και υπογραφή «μνημονίου συνεργασίας και ανταποδοτικών έργων» με το Δήμο Αθηναίων, είναι μόνο μια πρόγευση των προθέσεων του ιδιωτικού συμφέροντος, αλλά και της στάσης ενθάρρυνσης της επιχειρηματικότητας του χώρου που τηρεί το επίσημο Κράτος.
Συνεχίζεται
photo https://dimartblog.com/2016/11/06/axiothea/, https://action-plus.gr/product/akadimia-platonos/
