Η Ομογένεια τίμησε την προσφορά των αγωνιστών για τη λευτεριά της πατρώας γης, μεταξύ αυτών και πολλοί Έλληνες εκτός Ελλάδος τα ονόματα των οποίων έχουν χαραχτεί με “χρυσά γράμματα” στο πάνθεον των ηρώων του ’21.
Πρέπει να επισημάνουμε τη συμβολή της Ορθοδοξίας και της Γλώσσας ως βασικών πυλώνων των Ελλήνων καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αλλά και στην υπόθεση της εθνικής αφύπνισης.
“Η αφύπνιση αυτή εκφράστηκε με τα πάμπολλα επαναστατικά κινήματα που εκδηλώθηκαν και καταπνίγηκαν στο αίμα, με την ύψωση πάνω από τριάντα επαναστατικών λαβάρων το 1821 και με τις προσπάθειες πνευματικής Αναγέννησης των Ελλήνων, στις οποίες σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι Ελληνικές Κοινότητες της Ομογένειας.
“Οι Έλληνες, εντός και εκτός Ελλάδος, με τον έμφυτο ‘κοσμοπολιτισμό’ τους, άρχισαν να διανοούνται και να προετοιμάζουν μία νέα, ανεξάρτητη πολιτειακή τάξη. Η εθνεγερτική αυτή διαδικασία στηρίχτηκε στην αρχαιογνωσία, το ‘φωτισμό’, ως ‘το μόνον τούτο φάρμακον της θεραπείας του πάθους των, (Ελλήνων) και την Ορθόδοξη παράδοση και μέσα από πολλές και ποικίλες στοχαστικές διαδρομές, την πνευματική Αναγέννηση των Ελλήνων, της οποίας οι πρόδρομες εκφάνσεις ανάγονται περίπου στο 1760, με φυσική απόληξη την Ελληνική Εθνεγερσία .
Η Εθνεγερσία 1821, δεν ήταν ένα ιστορικό γεγονός που αιφνιδίασε, αλλά το αποτέλεσμα μακράς “κυοφορίας” και συνειδητοποίησης των υπόδουλων, ότι είχαν το δικαίωμα να ζήσουν ελεύθεροι και να απολαύσουν τα αγαθά που προσέφερε η “φωτισμένη” Ευρώπη. Η συνειδητοποίηση αυτή έγινε πιο συγκεκριμένη τα τελευταία προεπαναστατικά χρόνια.
Η πνευματική σύζευξη των ιδεών του Διαφωτισμού με την Ορθόδοξη παράδοση επιτεύχθηκε χάρη στη φιλογένεια των Ελλήνων πραματευτάδων του εξωτερικού, οι οποίοι διέσωσαν ένα μεγάλο μέρος της πνευματικής μας παράδοσης της περιόδου της Τουρκοκρατίας, με το να στηρίζουν κάθε εκδοτική πρωτοβουλία, που ήταν ωφέλιμη για το Γένος.
Πνευματικά Κέντρα των Ελλήνων της Ομογένειας .
Τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα, η Βιέννη ήταν το οικονομικό και πνευματικό κέντρο ενός ελληνικού ομογενειακού δικτύου, που είχε επεκταθεί σε όλη την κεντρική και την ανατολική Ευρώπη, μέχρι την Οδησσό. Ήταν πεδίο επαναστατικών ζυμώσεων, με κεντρικό πρόσωπο τον εκδότη, διαφωτιστή, συγγραφέα, επαναστάτη και μάρτυρα Ρήγα Φερραίο και τους συντρόφους του. Σταδιακά, έγινε το επίκεντρο των εκδόσεων, ιδίως των πλέον σύγχρονων και “νεωτερικών”, υποκαθιστώντας τη Βενετία.
Με την πάροδο του χρόνου, αυξάνεται και ο αριθμός των Ελλήνων φοιτητών, που πήγαιναν εκεί για να σπουδάσουν. Σύμφωνα με το πρώτο υπόμνημα του Καποδίστρια προς τον Τσάρο της Ρωσίας (1811), στην Αυστροουγγαρία ζούσαν 90.000 Έλληνες.
Ένα άλλο σημαντικό κέντρο του Ομογενών που ζούσαν στο εξωτερικό ήταν το Βουκουρέστι, πρωτεύουσα της Βλαχίας και σπουδαίο κέντρο ελληνικής παιδείας, όπου λειτουργούσε, από την τελευταία δεκαετία του 17ου αιώνα, η “Ακαδημία”, μία από τις σπουδαιότερες πνευματικές εστίες των ομογενών
Ή Μολδαβία και η Βλαχία, λόγω αύξησης της ρωσικής ισχύος, παρουσίαζαν αυξημένο ενδιαφέρον για την Υψηλή Πύλη, η οποία, προκειμένου να μπορεί να τις ελέγχει αποτελεσματικά, άρχισε, από τη δεύτερη δεκαετία του 18ου αιώνα, να τοποθετεί στους ηγεμονικούς θρόνους Έλληνες από ισχυρές οικογένειες της Κωνσταντινούπολης. Αυτό επέφερε διαφοροποιήσεις στην κοινωνική δομή των τόπων αυτών και μεγάλη άνθηση του ελληνικού στοιχείου” εξηγεί ο κ. Μούλιας.
Το Παρίσι ήταν από τα πλέον δυναμικά φιλελληνικά κέντρα, με κυρίαρχη μορφή τον Αδαμάντιο Κοραή, εκπρόσωπο της “μέσης οδού” της ελληνικής Παιδείας. Ο Κοραής είχε σπουδάσει ιατρική στο Μομπελιέ, αλλά είναι γνωστός για τις εκδόσεις αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, που επιμελήθηκε και σχολίασε, και για πολλά άλλα βιβλία που συνέγραψε ή εξέδωσε. Σταθμός και κορύφωμα της προσπάθειάς του να συνδέσει την αρχαία Ελλάδα με την εποχή του ήταν η “Ελληνική Βιβλιοθήκη”, η οποία στηρίχθηκε οικονομικά από τους Ζωσιμάδες και συνέβαλε αποφασιστικά στην “άνθηση” των κλασσικών σπουδών στην Ευρώπη.
Εξίσου σημαντικό κέντρο, όμως, ήταν και η Οδησσός, όπου το Σεπτέμβριο του 1814 ιδρύθηκε η “Φιλική Εταιρεία”. Μερικά χρόνια αργότερα (1818), η έδρα της “Φιλικής Εταιρείας” μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, πολιτικό και εκκλησιαστικό κέντρο των Ελλήνων
“Σύμφωνα με το υπόμνημα του Καποδίστρια, το 1811 ζούσαν στη Ρωσία 45.000 Έλληνες, οι οποίοι προσέβλεπαν στην ομόδοξη αυτή χώρα και πίστευαν ότι θα ενίσχυε τους Έλληνες στη διεκδίκηση των εθνικών δικαίων τους. Κάποιοι άλλοι πίστευαν ότι απελευθερώτρια θα ήταν η Γαλλία του Ναπολέοντα”
“Οι ιδεολογικές αυτές διαφοροποιήσεις προκάλεσαν διχασμό και σε κάποιες περιπτώσεις οδήγησαν στα άκρα. Όμως, η εμπειρία των Ορλωφικών και οι απογοητεύσεις που προκάλεσε η στάση του Ναπολέοντα και της Γαλλίας, έπεισαν τους Έλληνες ότι πρέπει να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις και αφού ωρίμασαν οι εσωτερικές επαναστατικές συνθήκες και η επαναστατική βούληση των υπόδουλων, κηρύχθηκε η Εξέγερση του Έθνους.
Την περίοδο 1801-1821 τυπώθηκαν περίπου 2000 βιβλία που αφύπνισαν συνειδήσεις
Από πολύ νωρίς, οι Έλληνες που ζούσαν εκτός Ελλάδος, συναισθάνθηκαν ότι η απελευθέρωση της πατρίδας τους δεν ήταν υπόθεση μόνο των ομοεθνών τους, που ζούσαν υπό τον τουρκικό ζυγό, αλλά και δική τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η συμβολή τους υπήρξε σημαντική και πολύπλευρη, με ιδιαίτερη περίπτωση τις χορηγίες για εκδόσεις βιβλίων.
Από τα μέσα του 18ου αιώνα, η στροφή προς την αρχαία Ελλάδα και τους αρχαίους Έλληνες, έγινε πιο αποφασιστική και εξισορρόπησε την έως τότε κυρίαρχη παράδοση, που είχε θρησκευτικό και βυζαντινό προσανατολισμό. Οι θρησκευτικές εκδόσεις μειώθηκαν και αυξήθηκαν τα βιβλία που σχετίζονταν με την αρχαία Ελλάδα και την αρχαία ελληνική γλώσσα. Προς αυτή την κατεύθυνση έτεινε και η νέα συνήθεια, που είχε αρχίσει να επικρατεί μεταξύ των Ελλήνων, να δίνουν στα παιδιά τους αρχαιοελληνικά ονόματα.
“Ένα ασφαλές τεκμήριο για την πνευματικότητα της περιόδου της Τουρκοκρατίας, αποτελεί ο αριθμός των βιβλίων που κυκλοφόρησαν. Από το 1466, που φέρεται να εκδόθηκε το πρώτο χρονολογημένο ελληνικό βιβλίο, μέχρι το 1800, τυπώθηκαν πάνω από 7000 ελληνικά βιβλία, ενώ από το 1801 μέχρι το 1821, τυπώθηκαν περίπου 2000, σύμφωνα με πρόσφατες βιβλιογραφικές καταγραφές. Ο αριθμός τους και η ποικιλία της θεματολογίας τους, αναιρούν πλήρως την άποψη ότι η περίοδος της Τουρκοκρατίας ήταν περίοδος πνευματικού σκότους”
Η εκδοτική αυτή παραγωγή, μαζί με τους αγώνες των υπόδουλων, για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, που αποτελούσαν προσφιλές θέμα του ευρωπαϊκού Τύπου, αφύπνισαν πολλές ευαίσθητες ευρωπαϊκές συνειδήσεις, ενώ προξενεί εντύπωση ο αριθμός των φιλελληνικών εντύπων που κυκλοφόρησαν, αρκετά από τα οποία λανθάνουν ακόμα, όπως και ο αριθμός των φιλελληνικών σωματείων που ιδρύθηκαν, τα οποία στήριξαν την ιδέα της Ελληνικής Παλιγγενεσίας.
Συνεχίζεται…
photo moritz320, https://pixabay.com
