26 Απριλίου 121 – 17 Μαρτίου 180 μ.Χ.
Ο Μάρκος Αυρήλιος, Ρωμαίος Αυτοκράτορας (161-180 μ.Χ.), στο βιβλίο του «Τὰ εἰς ἑαυτόν» (Στα ελληνικά: «Προς τον Εαυτόν», γνωστό και ως «Τα εις εαυτόν»), δεν θέλει να «μας πει» κάτι συμβατικό. Δεν είναι ένα βιβλίο γραμμένο για το κοινό. Είναι το προσωπικό του ημερολόγιο, γραμμένο στα ελληνικά κατά τη διάρκεια στρατιωτικών εκστρατειών στο σύνορο της Αυτοκρατορίας.
Σκοπός του δεν ήταν να διδάξει, αλλά να υπενθυμίζει στον εαυτό του τις αρχές βάσει των οποίων έπρεπε να ζήσει και να κυβερνήσει. Γι’ αυτό, αυτό που «μας λέει» είναι στην ουσία ο εσωτερικός του μονόλογος, μια σειρά από υπενθυμίσεις και ασκήσεις για να παραμείνει ήρεμος, δίκαιος και ενάρετος μέσα στο χάος της ζωής και της εξουσίας.
Ο πυρήνας του μηνύματος που προκύπτει από την μελέτη του βιβλίου του , μπορεί να συνοψιστεί σε μερικές βασικές, αλληλένδετες ιδέες της Στωικής Φιλοσοφίας
- Έλεγχος των Προσδοκιών & της Αντίδρασης
Το κεντρικότερο μήνυμα. Ο Μάρκος επαναλαμβάνει συνεχώς: Δεν ελέγχουμε τα γεγονότα που μας συμβαίνουν, αλλά μόνο την αντίδρασή μας σ’ αυτά.
«Αν πονάς από κάτι εξωτερικό, δεν είναι αυτό που σε ενοχλεί, αλλά η κρίση σου γι’ αυτό. Και είναι στο χέρι σου να ακυρώσεις αυτή την κρίση.»
- Φθαρτότητα
Όλα στον κόσμο είναι πρόσκαιρα και μεταβατικά. Οι δόξες, οι ηδονές, τα πλούτη, ακόμα και η ζωή μας και η μνήμη μας μετά το θάνατο. Η αποδοχή αυτού του γεγονότος απαλύνει τον φόβο και την απληστία.
«Ο βίος είναι σύννεφο, ο θάνατος μετάβαση. Όλα είναι μικρά, μεταβατικά, επιπόλαια.»
- Κοινή Ανθρωπότητα & Κοινωνικό Καθήκον
Όλοι οι άνθρωποι είναι μέλη του ίδιου «σώματος», της ανθρωπότητας. Ως λογικά όντα, έχουμε το καθήκον να συνεργαζόμαστε και να βοηθάμε ο ένας τον άλλον, ακόμα και όταν μας προκαλούν.
«Γεννήθηκα να συνεργάζομαι. Να ωφελώ τους συνανθρώπους μου. Αυτός είναι ο σκοπός μου.»
- Αποδοχή της Μοίρας
Να μην αψηφούμε ή παραπονιόμαστε για τη μοίρα μας, αλλά να την αποδεχόμαστε και να βλέπουμε τα εμπόδια ως ευκαιρίες για εξάσκηση της αρετής.
«Ό,τι συμβαίνει, συμβαίνει δικαίως. Αν παρατηρήσεις προσεκτικά, θα διαπιστώσεις ότι είναι σωστό.»
- Προσοχή στο Παρόν
Να ζούμε στο παρόν. Να μην ασχολούμαστε υπερβολικά με το παρελθόν που δεν αλλάζει, ούτε με το μέλλον που δεν γνωρίζουμε.
«Μην περιορίζεσαι στο μέλλον ούτε στο παρελθόν, αλλά περιορίσου μόνο στο παρόν.»
- Εσωτερική Ηρεμία (Αταραξία)
Ο υπέρτατος στόχος είναι η ειρηνική και ήρεμη ψυχή, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές συνθήκες. Αυτό είναι το αληθινό «βασίλειο» του ανθρώπου.
«Καθαρή ψυχή είναι αυτή που απελευθερώνεται από τις παθιασμένες ορμές.»
- Το Δίκαιο ως Βάση
Η δικαιοσύνη είναι θεμελιώδης αρετή. Σε κάθε πράξη και απόφαση, ο άνθρωπος πρέπει να ρωτά: «Είναι δίκαιο; Είναι για το κοινό καλό;»
Τι Σημαίνει Αυτό Για Εμάς Σήμερα;
Ο Μάρκος Αυρήλιος δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις ή θετικά σλόγκαν. Αντίθετα, μας προσκαλεί να:
Αναλάβουμε την ευθύνη για τις σκέψεις και τις αντιδράσεις μας.
Αποδεχτούμε την αβεβαιότητα και τον θάνατο ως μέρος της φύσης.
Επικεντρωθούμε στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας παρά στην απόκτηση εξωτερικών αγαθών.
Βλέπουμε τους ανθρώπους με συμπόνοια και κατανόηση, θυμούμενοι ότι κι εκείνοι αγωνίζονται.
Βρούμε νόημα όχι στην επιτυχία, αλλά στην αυτοπραγμάτωση και στην υπηρεσία προς τους άλλους.
Είναι ένα βιβλίο που δεν διαβάζεται, αλλά μελετάται. Κάθε φορά που το ανοίγει κανείς, βρίσκει μια νέα, βαθιά αλήθεια που τον βοηθά να αντιμετωπίσει τις δικές του προκλήσεις με περισσή σοφία, ηρεμία και ανδρεία.
Σύντομη βιογραφία του Αυτοκράτορα και φιλόσοφου Μάρκου Αυρηλίου
Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος (26 Απριλίου 121 – 17 Μαρτίου 180 μ.Χ.) ήταν Ρωμαίος Αυτοκράτορας από το 161 έως το θάνατό του και ο τελευταίος από τους λεγόμενους «Πέντε Καλούς Αυτοκράτορες».
Γεννημένος σε οικογένεια ευγενών, προοριζόταν από νωρίς για εξουσία και υιοθετήθηκε από τον τότε Αυτοκράτορα Αντωνίνο Πίο. Ανέβηκε στον θρόνο το 161 μ.Χ. και κυβέρνησε για σχεδόν δύο δεκαετίες, οι οποίες σημαδεύτηκαν από συνεχείς πολέμους κατά των γερμανικών φυλών στα βόρεια σύνορα και μια καταστροφική πανώλη.
Παρά τις δυσκολίες, έμεινε στην ιστορία ως ο «Φιλόσοφος στον Θρόνο». Ήταν πιστός στον (Στωικισμό και τις αξίες του. Τα προσωπικά του ημερολόγια, γνωστά ως «Τὰ εἰς ἑαυτόν» (Προς Εαυτόν), παραμένουν ένα από τα σημαντικότερα έργα φιλοσοφίας, όπου εξετάζει θέματα ηθικής, δικαιοσύνης και λογικής.
Πέθανε το 180 μ.Χ. στο Βιέννα (Vindobona), κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής εκστρατείας, αφήνοντας πίσω του τη φήμη ενός δίκαιου, σοφού και ενάρετου ηγέτη.
Πηγή:
Μάρκος Αυρήλιος «Τα εις εαυτόν». ΑΜΝΩΝ Εκδοτική. Αθήνα 2020.
Photo Marie-Lan Nguyen (2011) Portrait of Emperor Marcus Aurelius (type III). Roman artwork of the Antonine period. Discovered at Acqua Traversa, near Rome, 1674. CC BY 2.5 – https://el.wikipedia.org/wiki/
