Βασισμένο σε αληθινά γενονότα – μια ιστορία σε συνέχειες
ΜΕΡΟΣ 5
Το πραγματικό γλωσσικό ζήτημα
Ο ΓΙΏΡΓΟΣ ΛΟΙΠΌΝ γεννήθηκε το 1890 και άφησε το νησί του, που τότε ήταν Ιταλικό, όταν ήταν 16 χρονών. Έμεινε στη Ρωσία – Αγία Πετρούπολη, Κίεβο και Οδησσό – λίγο περισσότερο από δέκα χρόνια, μέχρι την κομμουνιστική επανάσταση το 1917 που πήγε στην Ελλάδα, στην Αθήνα. Χρησιμοποιούσε την γνώση της ρωσικής γλώσσας για να μιλάει με τον αδελφό του για επαγγελματικά θέματα, ώστε κανείς στο σπίτι να μην μπορεί να τους καταλάβει.
Όταν ο Γιώργος έβγαινε με τη Σεβαστή για δουλειές, συναντούσε συμπατριώτες του, δηλαδή ανθρώπους από διάφορες εθνικότητες που είχαν ζήσει στη Ρωσία και τώρα είχαν βρει καταφύγιο στην Ελλάδα, και τους μιλούσε στα ρωσικά.
― Μιλάει ρωσικά; τον ρωτούσαν δείχνοντας τη Σεβαστή.
― Όχι.
― Δεν κάνεις καλά κυρ-Γιώργη. Κρίμα που δε μαθαίνεις τη γλώσσα στο παιδί.
Η Σεβαστή πάντα είχε το παράπονο ότι ο πατέρας της δε μοιραζόταν μαζί της τη δεύτερη γλώσσα του, γιατί αυτή είχε την ικανότητα να μάθει γλώσσες. Είχε ξεσηκώσει μερικές λέξεις και ήξερε πώς να πει «Χριστός Ανέστη» και το «Θανάτω Θάνατον πατήσας» στα ρωσικά. Ο θείος της της είχε διδάξει τον ύμνο, της τον είχε γράψει με ελληνικούς χαρακτήρες, αλλά ποτέ δεν τον χρησιμοποίησε. Όλες οι θρησκευτικές λειτουργίες που συμμετείχε ήταν στα ελληνικά. Αυτό ακριβώς σκεφτόταν και ο Γιώργος, ότι η Σεβαστή δε θα τα χρησιμοποιούσε ποτέ τα ρώσικα. Θα παντρευόταν Έλληνα και ως γυναίκα δε θα χρειαζόταν να κάνει επιχειρήσεις στα ρωσικά.
― Αλλά μια γλώσσα είναι μια κουλτούρα, έλεγαν οι φίλοι του.
― Ακριβώς. Η Σεβαστή θα είναι Ελληνίδα· και ποτέ δε θα γίνει Ρωσίδα και αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη γι’ αυτό.
Όπως τα έφερε η μοίρα, η Ρωσία παρέμεινε κομμουνιστική σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της Σεβαστής, και όπως είπαμε η οικογένειά της είχε εκδιωχτεί από τους κομμουνιστές, οπότε ποτέ δεν είχε λόγο ή επιθυμία να την επισκεφτεί, παρά τα παράπονά της. Και παρόλες τις ανησυχίες του πατέρα της, η Σεβαστή ποτέ δε διχάστηκε ανάμεσα σε γλώσσες και πολιτισμούς. Είχε μόνο μια αφοσίωση, τη γλώσσα του Όμηρου, που ήταν ταυτόχρονα και η ιερή γλώσσα του κλήρου, η γλώσσα που συνέδεε τον κάθε ομιλητή της με την ελληνική ταυτότητα.
Το να κατακτήσει την σύγχρονη γλώσσα της Νέας Ελληνικής όπως ήταν στη λογοτεχνική της μορφή, να κατακτήσει την καθαρεύουσα, ήταν ο τελικός της στόχος και ήξερε ότι αυτό ήταν το πεπρωμένο της. Κάθε Κυριακή πήγαινε στην εκκλησία μόνη, χωρίς οικογένεια ή φίλους και, επαναλαμβάνοντας την λειτουργία, απομνημόνευε όλες τις αρχαϊκές καταλήξεις των ουσιαστικών, τελειοποιούσε την ομιλία της για να έρθει όσο το δυνατόν πιο κοντά στη γλώσσα της Καινής Διαθήκης, στις θείες λέξεις του Ιησού.
Ωστόσο, ο Γιώργος δεν μπορούσε να λογαριάσει όλες τις διαθέσιμες επιλογές και τα μονοπάτια που αυτές θα οδηγούσαν, γιατί η Σεβαστή έγινε παθιασμένη μαθήτρια της γαλλικής. Αγαπούσε τόσο τη γλώσσα που κατάφερε να πείσει τον πατέρα της να της δώσει χρήματα για να πάει στη Γαλλική Ακαδημία στην Αθήνα για τα μαθήματα για αρχάριους.
Τα αγγλικά δεν ήταν ποτέ επιλογή γλώσσας, δεν υπήρχε τότε το Βρετανικό Συμβούλιο, ή αν υπήρχε, εκείνη δεν το γνώριζε. Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες, προκειμένου η αγγλική γλώσσα να αποκτήσει την παγκόσμια διάδοση που έχει σήμερα, η Αμερική να γίνει υπερδύναμη και τα αγγλικά να γίνουν μια τάση μάθησης στην Αθήνα.
«Όλες οι γλώσσες είναι εργαλεία. Όλες, εκτός από τα ελληνικά, γιατί αυτά είναι η ταυτότητά μας» έλεγε ο πατέρας της.
Αλλά τα χρήματα για τα γαλλικά τελείωσαν και συνέβη το απρόσμενο -ένας γάμος με έναν άνδρα πολλά χρόνια μεγαλύτερο από εκείνη. Υποσχέθηκε στον εαυτό της ότι αν κάποιο από τα παιδιά της από εκείνον τον γάμο μπορούσε να μάθει γαλλικά, θα το βοηθούσε. Έτσι, προσέθεσε αυτήν την απογοήτευση, ότι δεν έμαθε άλλες γλώσσες, στη μακρά της λίστα με τα ανεκπλήρωτα όνειρα.
Τα ελληνικά έγιναν η ταυτότητά της, αλλά δεν είχε άλλα εργαλεία για να την επεξεργαστεί όπως είχε ο πατέρας της. Πολύ την αγάπησε ο Γιώργος την ελληνική γλώσσα, τη γλώσσα της πατρίδας του, τη γλώσσα της πολυπόθητης γης. Και πολύ αγάπησε τα ελληνικά η Σεβαστή, τη γλώσσα της βαθιάς επιθυμίας των προγόνων της για ζωή και τη γλώσσα της θρησκείας της δικιάς της και των αγαπημένων της. Ήταν ευχαριστημένη που ήταν Ελληνίδα, πού και πού όμως σκεφτόταν τι θα γινόταν αν γινόταν κι αυτή πουλί και άνοιγε τα φτερά της σαν όλους εκείνους που πηγαινοέρχονταν στην Ελλάδα.
«Πατέρα, θέλω να γίνω αεροσυνοδός.» Βάλανε τα γέλια με την αδερφή της όταν σκεφτόντουσαν πώς θα του έκαναν την ανακοίνωση. Δεν του το ανακοίνωσαν ποτέ. Ούτε σε αυτόν, ούτε στον άντρα της, ούτε σε κανέναν. Πάλι καλά που έμαθε κι αυτά που έμαθε, ευχαριστημένη θα έπρεπε να είναι, της είπαν. Κι όταν πια η Σεβαστή μεγάλωσε τα παιδιά της και βρήκε λίγο χρόνο, έμαθε κώδικα Μπράιγ, τη γλώσσα τον τυφλών. Μετέφρασε την Οδύσσεια για το Κέντρο Τυφλών στην Καλλιθέα.
Η Σεβαστή βρήκε επιτέλους τη δική της γλώσσα. Τα δάχτυλά της χόρευαν πάνω στο χαρτί καθώς μετέφραζε την Οδύσσεια, κάθε κουκίδα Μπράιγ μια μικρή εξέγερση. Εκεί που ο πατέρας της είχε αρνηθεί να της διδάξει τις γλωσσες των ξένων, εκείνη τώρα έχτιζε γέφυρες με μια γλώσσα που κανείς στην οικογένειά της δεν μπορούσε να διαβάσει. Κάθε φορά που οι μαθητές της διάβαζαν με τα ακροδάχτυλά τους για τον Οδυσσέα που ταξίδευε στις θάλασσες, η Σεβαστή ένιωθε πως ταξίδευε μαζί τους.
Αλλά το μόνο που ταξίδι που έκανε ήταν με τα μάτια κλειστά. Είχε επίγνωση της αδυναμίας της να δει αυτά που ήθελε, αυτά που της χρειάζονταν -και κρατούσε αυτήν την επίγνωση σαν μια Οιδιπόδεια κατάρα από την οποία ήταν το πεπρωμένο της να μην μπορεί να ξεφύγει.
(συνεχίζεται)
photo Image license by freepik.com
