Α) Η πολιτική της ενέργειας των ΗΠΑ
Η πρόσφατη πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών στον ενεργειακό τομέα επικεντρώνεται στην αύξηση της εγχώριας παραγωγής υδρογονανθράκων. Στο επίκεντρο αυτής της πολιτικής βρίσκεται το λεγόμενο «drill, baby, drill», το οποίο ουσιαστικά επιδιώκει την ένταση των γεωτρήσεων για πετρέλαιο και φυσικό αέριο και στοχεύει στη μείωση της τιμής του πετρελαίου γύρω στα $60 ανά βαρέλι, για να αποκομίσει όφελος της τάξης των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων καθώς όταν η τιμή των καυσίμων μειώνεται, η γενικότερη οικονομική δραστηριότητα λαμβάνει ώθηση, καθώς τα διαθέσιμα εισοδήματα αυξάνονται έμμεσα μέσω της εξοικονόμησης σε καύσιμα.
Στις ΗΠΑ η εξόρυξη δίνει κέρδη όταν βρίσκεται γύρω στα 60 δολάρια. Αν η τιμή μειωθεί κάτω από τα 60 δολάρια, τότε οι νέες επενδύσεις περιορίζονται σημαντικά, γιατί το περιθώριο κέρδους γίνεται πολύ μικρό ή και ανύπαρκτο καθώς το κόστος παραγωγής είναι περίπου $50.
Στην περίοδο 2014–2020, όταν η τιμή του πετρελαίου κυμάνθηκε κοντά στα 28 δολάρια το βαρέλι, ο κλάδος γνώρισε τεράστιες απώλειες, καθώς ο δείκτης XOP (που αντικατοπτρίζει την απόδοση των αμερικανικών εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου) έχασε πάνω από 90% της αξίας του από το υψηλό του 2014 μέχρι το χαμηλό του 2020. Οι αποδόσεις στα ομόλογα υψηλής απόδοσης (high-yield bonds) εκτινάχθηκαν στο 22%, καθιστώντας πρακτικά πανάκριβο τον δανεισμό. Πάνω από 200 εταιρείες αναγκάστηκαν να κηρύξουν πτώχευση, είτε γιατί δεν μπορούσαν να καλύψουν τα δάνεια, είτε γιατί δεν ήθελαν να λειτουργήσουν με ζημία.
Για να γίνουν επενδύσεις στην πετρελαϊκή βιομηχανία, μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων, πρέπει επιτευχθεί μείωση το κόστος στα $40, π.χ. εάν γίνει μείωση των τελών εξόρυξης (royalties) σε ομοσπονδιακή γη, μείωση του εταιρικού φόρου στο 15% και επαναφορά φοροελαφρύνσεων από το Tax Cuts and Jobs Act (2017) που αφορά την επιτάχυνση των αποσβέσεων του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού (π.χ. γεωτρύπανα, αγωγοί, βαρέων μηχανημάτων).
Με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, οι εταιρείες μπορούν με 1 εκατ. δολάρια επένδυσης να λάβουν πάνω από 85% περισσότερη παραγωγή σε σχέση με το 2014. Οι βελτιώσεις στην υδραυλική ρωγμάτωση (fracking), στη σχεδίαση οριζόντιων γεωτρήσεων και στα κέντρα ελέγχου επιτρέπουν υψηλότερη απόδοση και λιγότερες απώλειες.
Εκτός από το πετρέλαιο, οι ΗΠΑ έχουν γνωρίσει εντυπωσιακή άνοδο στην παραγωγή φυσικού αερίου, η οποία από το 2008 έχει αυξηθεί περίπου κατά 90%. Η δε στροφή παγκοσμίως προς καθαρότερες μορφές ενέργειας καθιστά το φυσικό αέριο πιο ελκυστικό σε σχέση με το πετρέλαιο υπό ορισμένες συνθήκες. Προβλέπεται ότι το 2030, η παραγωγή φυσικού αερίου θα μπορούσε να φτάσει τα 4 εκατομμύρια βαρέλια ισοδυνάμου πετρελαίου. Η μεγάλη πρόκληση για την περαιτέρω αξιοποίηση είναι οι υποδομές: αγωγοί, σταθμοί υγροποίησης (LNG terminals) και γενικότερα ένα δίκτυο μεταφοράς που θα επιτρέπει τη γρήγορη και οικονομικά συμφέρουσα διάθεση του προϊόντος στην εγχώρια και διεθνή αγορά.
Σε βάθος χρόνου, δηλαδή, η ανάπτυξη του κλάδου του φυσικού αερίου μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός για την τόνωση της ενεργειακής αγοράς και τη σταθεροποίηση των τιμών.
Β) Η Ρωσική Οικονομία και ο Ρόλος του Πολέμου
Η οικονομία της Ρωσίας, παρόλες τις πολυεπίπεδες κυρώσεις και τις γεωπολιτικές αναταραχές των τελευταίων ετών, συνεχίζει να στηρίζεται σε δύο κεντρικούς πυλώνες εσόδων: τις εξαγωγές ενεργειακών προϊόντων και το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Ωστόσο, αυτή η εξάρτηση δημιουργεί εντάσεις σε επίπεδο μακροοικονομίας, κοινωνίας και διεθνών σχέσεων, ενώ παράλληλα κρύβει ουσιώδεις αδυναμίες που θέτουν υπό αμφισβήτηση τη διατηρησιμότητα της ρωσικής οικονομικής «αντοχής».
Η Ρωσία παράγει περίπου 10,5 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, καθιστώντας την τρίτη μεγαλύτερη παραγωγό στον κόσμο, πίσω από τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία. Καθώς οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν σε επίπεδα που επιτρέπουν ένα καλό περιθώριο κέρδους, η ρωσική κυβέρνηση λαμβάνει έσοδα από την φορολογία των πωλήσεων πετρελαίου και εισπράττει μερίσματα ως ο κυριότερος μέτοχος σε πολλές από τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες.
Έτσι, παρά τις διεθνείς κυρώσεις, τα κρατικά έσοδα από τον κλάδο συνεχίζουν να ρέουν, συγκρατώντας το δημοσιονομικό έλλειμμα κάτω από το 3%. Ταυτόχρονα, η σταθερότητα ή μη των διεθνών τιμών αποτελεί «αχίλλειο πτέρνα» για τη Ρωσία. Το ανώτατο όριο τιμής (price cap) των $60/βαρέλι στο ρωσικό πετρέλαιο, που επιβλήθηκε από τις δυτικές χώρες, έχει σκοπό να επιτρέψει στη Ρωσία να παράγει μεν πετρέλαιο —αποφεύγοντας ένα παγκόσμιο ενεργειακό σοκ— αλλά με μικρότερα περιθώρια κέρδους.
Η Ρωσία διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο. Το 2021, σχεδόν το 50% του φυσικού αερίου που κατανάλωνε η ΕΕ εισαγόταν από τη Ρωσία. Μέσα σε δύο χρόνια, ωστόσο, το μερίδιο αυτό έχει πέσει στο 15%, αφού η Ευρώπη στράφηκε περισσότερο σε άλλους προμηθευτές (κυρίως Νορβηγία και ΗΠΑ). Έτσι, η Ρωσία έχασε τον κυριότερο αγοραστή της στον τομέα του φυσικού αερίου, αλλά συνέχισε να κερδίζει έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου σε άλλες αγορές.
Ο μεγάλος κερδισμένος εδώ υπήρξε η Κίνα, που αύξησε κατακόρυφα τις εισαγωγές ρωσικού αερίου και πετρελαίου, όπως και η Ινδία, η οποία αύξησε τις εισαγωγές από Ρωσία από το 1% των στο 35-40%. Το κινεζικό νόμισμα (γιουάν) άρχισε να χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε πληρωμές και αποταμιεύσεις στη Ρωσία, ενώ σημαντικός αναδείχθηκε ο ρόλος της Κίνας στην προμήθεια ημιαγωγών και μικροηλεκτρονικών εξαρτημάτων για ρωσικά συστήματα όπλων ακριβείας.
Μετά την εισβολή στην Ουκρανία και τη συνακόλουθη κλιμάκωση των συγκρούσεων, η ρωσική κυβέρνηση διοχετεύει τεράστια κονδύλια στην πολεμική βιομηχανία, με δύο στόχους:
i) Υποστήριξη της αμυντικής παραγωγής: Εργοστάσια κατασκευής όπλων και ανταλλακτικών λειτουργούν συνεχώς, εμπλουτίζοντας τον στρατό με όπλα και πυρομαχικά.
ii) Στήριξη πληττόμενων επιχειρήσεων: Εξαιτίας των διεθνών κυρώσεων, πολλές επιχειρήσεις εκτός αμυντικού τομέα βρέθηκαν σε δυσχερή θέση· το κράτος επεμβαίνει με επιδοτήσεις και ευνοϊκές ρυθμίσεις, ώστε να παραμείνουν βιώσιμες.
Βραχυπρόθεσμα, αυτή η μεγάλη εισροή κρατικών κονδυλίων δίνει κάποια ώθηση στην οικονομία, αλλά οι στρατιωτικές δαπάνες συρρικνώνουν άλλους τομείς και διαχρονικά προκαλούν διαρθρωτικές στρεβλώσεις.
Η διαρκής ανάγκη για στρατιωτική ενίσχυση δεν απαιτεί μόνο χρήματα, αλλά και ανθρώπινο δυναμικό. Καθώς οι άνδρες πηγαίνουν στον πόλεμο, πολλές βιομηχανίες —ιδίως στον πολιτικό τομέα— βρίσκονται μπροστά σε ανεπάρκεια εργατικών χεριών και αναγκάζονται να αυξήσουν τους μισθούς για να προσελκύσουν ή να διατηρήσουν προσωπικό. Αποτέλεσμα είναι η υπερθέρμανση της οικονομίας καθώς η αυξημένη ζήτηση εργασίας ανέβασε τους μισθούς, τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό, που ήδη το 2022 είχε κορυφωθεί. Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας αύξησε τα επιτόκια κοντά στο 21%, προσπαθώντας να συγκρατήσει τον πληθωρισμό. Αυτές οι νομισματικές πιέσεις, όμως, δυσκολεύουν τις επενδύσεις και τη χρηματοδότηση εταιρειών που δεν σχετίζονται με την αμυντική βιομηχανία, συνεπώς ο ιδιωτικός τομέας εκτός άμυνας πλήττεται.
Συνεχίζεται
photo Mediamodifier, https://pixabay.com
