Με αφορμή το φεστιβάλ Πορτίτσας που πραγματοποιήθηκε φέτος για 2η χρονιά, επισκεφθήκαμε πάλι το χωριό Σπήλαιο στον Νομό Γρεβενών και το εντυπωσιακό Φαράγγι της Πορτίτσας.
Ακολουθώντας την επαρχιακή οδό από τα Γρεβενά προς Ζιάκα, συναντούμε αρχικά το πέτρινο γεφύρι Ζιάκα. Αξίζει να κάνουμε εκεί μια μικρή στάση και να θαυμάσουμε το καθρέπτισμα του γεφυριού στο ήρεμο νερό του Βελονιά, παραπόταμου του Βενέτικου (φωτο 1).
Από εκεί ο δρόμος ανηφορίζει μέσα σε καταπράσινο τοπίο με βελανιδιές, οξιές, μαύρη πεύκη, φλαμουριές, γκορτσιές, κρανιές και άλλα δέντρα. Στις βραχώδεις πλαγιές του όρους Όρλιακας υπάρχουν πολλά σπήλαια που χρησίμευσαν κατά την μακρά ιστορία του τόπου ως καταφύγια των κατοίκων ή ως κρυψώνες αγωνιστών. Η περιοχή είναι φημισμένη για το ιδιαίτερο φυσικό της κάλλος, καθώς στην κορυφή του Όρλιακα το τοπίο είναι εντυπωσιακό με τα τεράστια απόκρημνα βράχια, όπου φωλιάζουν σπάνια είδη αρπακτικών πουλιών. Γι’ αυτό στο σύνολο της, χωριό και περιοχή, ανακηρύχθηκε και προστατεύεται από τον ΕΟΤ και την Αρχαιολογική Υπηρεσία (Υπουργείο Πολιτισμού), ως «τόπος ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, άλλα και ιστορικής σημασίας».
Προσπερνώντας το χωριό Ζιάκας, που πήρε το όνομά του από τον θρυλικό οπλαρχηγό Θεόδωρο Ζιάκα (1798 – 1882), θα χρειαστεί να περάσουμε από ένα βραχώδες τμήμα, άγριο και εντυπωσιακό που δημιουργεί δέος στον επισκέπτη, καθώς ο στενός δρόμος περνά από την άκρη ενός κάθετου απόκρημνου βράχου που λες και τον σκεπάζει.
Σε λίγο φτάνουμε στο χωριό Σπήλαιο, σε υψόμετρο 1000μ. και μόλις 25 χλμ από τα Γρεβενά. Στο όμορφο ορεινό χωριό με τα πέτρινα δρομάκια μας υποδέχεται το υπέροχο μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που χτίστηκε το 1630 και διαθέτει εξαιρετική αρχιτεκτονική καθώς και ένα μοναδικής ομορφιάς ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Διαβαίνοντας τον κεντρικό δρόμο καταλήγουμε στην πλατεία του χωριού με το μεγάλο σκιερό πλατάνι (φωτο 2), την πέτρινη βρύση με το δροσερό νερό και ένα πέτρινο διατηρητέο κτίριο, το οποίο φιλοξενεί τη βιβλιοθήκη του χωριού. Στην γωνία στην φιλόξενη ταβέρνα «Το Σπήλαιο» δοκιμάσαμε πανόστιμα πιάτα με κρεατικά, μανιτάρια και τυριά της περιοχής. Ο στενός κεντρικός δρόμος μας οδηγεί από την κεντρική πλατεία σε ένα πλάτωμα όπου δεσπόζει το παλιό και επιβλητικό πέτρινο σχολείο του χωριού που χτίστηκε το 1930, το οποίο χρησιμεύει πλέον ως χώρος εκθέσεων και εκδηλώσεων. Η εκκλησία του χωριού δίπλα στο σχολείο είναι αφιερωμένη στον Άγιο Αθανάσιο (φωτο 3). Ο Άγιος Αθανάσιος χτίσθηκε το 1804. (Σύμφωνα με προφορική παράδοση η χρηματοδότηση της ανεγέρσεώς του έγινε από την γυναίκα του γραμματέα του Αλή Πασά). Το καφέ του Θάνου Portitsa Food, Drinks and Coffee απέναντι από το πέτρινο σχολείο, μας υποδέχθηκε με δροσερά αναψυκτικά, ευχάριστη και ενδιαφέρουσα παρέα.
Κατασκηνώσαμε στο δασάκι δίπλα στο χωριό, σε χώρο που ετοίμασε η κοινότητα για τους επισκέπτες κατασκηνωτές (φωτο 4). Στον όμορφα διαμορφωμένο ανοικτό χώρο μπροστά από το παλιό σχολείο είχε προγραμματιστεί μουσική εκδήλωση. Οι μελωδικές φωνές των ερμηνευτών έδεναν υπέροχα με το όμορφα φωτισμένο πέτρινο κτήριο και την ρομαντική φεγγαράδα (φωτο 5).
Από νωρίς το πρωί πήραμε τον δρόμο για το φαράγγι. Ο δρόμος αρχικά και για λίγα χιλιόμετρα είναι καλοστρωμένος χωματόδρομος και μετά την διασταύρωση με τον δρόμο για Περιβόλι και Βοβούσα γίνεται άσφαλτος και κατηφορίζει με πολλές στροφές προς το ποτάμι (φωτο 6). Κατεβαίνοντας η θέα είναι μοναδική.
Στο τέρμα του δρόμου δίπλα στο ποτάμι συναντούμε το καφέ «Portitsa Food, Drinks & Coffee» με τραπεζάκια στην σκιά των δέντρων, που λειτουργεί μόνο το καλοκαίρι, και ένα πλάτωμα με θέσεις για στάθμευση των αυτοκινήτων. Από εκεί βαδίζουμε μόλις λίγα μέτρα μέχρι να δούμε το ξακουστό γεφύρι της Πορτίτσας, ηλικίας 280 ετών (φωτο 7). Από την κορυφή της γέφυρας έχουμε θέα στο φαράγγι. Δύο πανύψηλοι πέτρινοι όγκοι (200μ) υψώνονται κάθετα περιορίζοντας την πλατιά κοίτη του ποταμού σε ένα στενό πέρασμα (φωτο 8).
Από την απέναντι όχθη υπάρχει η δυνατότητα να κατέβουμε στην βοτσαλόστρωτη κοίτη του Βενέτικου και από εκεί να μπούμε για αρκετά μέτρα στο φαράγγι περπατώντας. Το νερό μέσα στο καλοκαίρι δεν είναι πολύ κρύο και σε αρκετά σημεία ο βυθός βαθαίνει επιτρέποντάς μας να βουτήξουμε και να κολυμπήσουμε. Πολλοί λάτρεις της φύσης κατασκηνώνουν γύρω από την κοίτη, στα πιο ψηλά σημεία κάτω από τη σκιά των δέντρων, μια και κοντά στην γέφυρα υπάρχει βρύση με πόσιμο νερό. Παραμείναμε στο φαράγγι όλο το πρωινό απολαμβάνοντας τη δροσιά, βγάζοντας φωτογραφίες και περπατώντας μέσα στα δροσερά νερά. Ένα καλό ορειβατικό πέδιλο, που μας προσφέρει σταθερότητα για περπάτημα μέσα στο νερό, θεωρώ ότι είναι απαραίτητο (φωτο 9 – 12).
Πίσω στο Σπήλαιο, τα εργαστήρια, οι δραστηριότητες, οι ξεναγήσεις από εθελοντές και οι ετοιμασίες για τις μουσικές βραδιές συνεχίζονταν με κέφι. Παρέα με τον Θύμιο (εθελοντή ξεναγό) γνωρίσαμε την γύρω περιοχή, βαδίσαμε μέχρι την άκρη των βράχων και αγναντέψαμε από ψηλά το φαράγγι (φωτο 13, 14, 15). Αξέχαστη η αίσθηση και οι πανέμορφες εικόνες της φύσης.
Από άλλον εθελοντή, τον Κώστα, έμαθα πολλά για την ιστορία της περιοχής και ειδικά του Σπηλαίου. Η περιοχή κατοικήθηκε από Δωριείς που έφτασαν στην βραχώδη αυτή περιοχή με τις οικογένειές τους για να προστατεύουν τα σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Από τα προϊστορικά όμως ακόμη χρόνια, αλλά και στην εποχή του σιδήρου, τη γεωμετρική, την αρχαϊκή, την Ελληνιστική, τους Ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά και σε όλη τη χριστιανική περίοδο και ως τις μέρες μας, αποτέλεσε ένα απόρθητο φρούριο, όπου συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι από τα γειτονικά χωριά, για να προφυλαχθούν από τις βαρβαρικές επιδρομές, επί τρεις χιλιάδες σχεδόν χρόνια.
Για την ιστορία και παράδοση του Σπηλαίου έχουν γράψει προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, όπως και ο διαπρεπής Αρχαιολόγος, Ανδρέας Κ. Βαβρίτσας ο οποίος αναφέρει μεταξύ των άλλων: «Στην περιοχή έχουμε αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα, που φθάνουν ως την εποχή που εμφανίζονται οι Δωριείς (1200 π.X.). Στην Ακρόπολη του Σπηλαίου, η οποία σήμερα λέγεται «Κούλια», βρήκα εγώ ο ίδιος, τονίζει ο Α. Βαβρίτσας, πελέκεις από πέτρα και όστρακα από αγγεία και άλλα αντικείμενα της Νεολιθικής εποχής. Στα σύνορα των χωριών Σπηλαίου, Μοναχιτίου, και Τρικώμου, στην περιοχή που λέγεται “Ζιάνι”, βρέθηκαν προπολεμικά χάλκινα όπλα και σπαθιά, πανοπλίες και άλλα αντικείμενα, μέσα σε τάφους του τέλους της Μυκηναϊκής εποχής, τα οποία, όμως, δυστυχώς, χάθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Για τη σημερινή ονομασία του χωριού ο ίδιος τονίζει ότι προέρχεται από το αρχαίο Σπίλος, που σημαίνει βράχος, και μάλιστα βράχος κρημνώδης”.
Πηγή: https://spileo.gr/index.php/aksiotheata/8-kastro
Κλείνοντας θέλω να σημειώσω ότι για την διαμονή των επισκεπτών λειτουργεί πλέον στο Σπήλαιο και ξενώνας, «Το μπαλκόνι του Όρλιακα». Θα το βρείτε εύκολα στην είσοδο του χωριού. Οι κάτοικοι του χωριού είναι φιλόξενοι και ενδιαφέρονται για την προβολή της περιοχής τους.
Αξίζει πραγματικά να επισκεφθείτε την περιοχή του Σπηλαίου, να περπατήσετε και να θαυμάσετε την αξεπέραστη άγρια ομορφιά. (φωτο 16 χάρτης) Απέχει 2,5 ώρες περίπου από την Θεσσαλονίκη, οπότε και αποτελεί μια πολύ καλή πρόταση και για ημερήσια εκδρομή.
Γράφει η
Μαγδαληνή Πούγγουρα
Εικαστικός – Φωτογράφος – Δημοσιογράφος Τουρισμού & Πολιτισμού
