Διακρίνουμε τα προσωπικά όρια σε 5 κατηγορίες ανάλογα με το πού εφαρμόζονται/τίθενται στην καθημερινή μας ζωή. Με μια άλλη ματιά όμως, μπορούμε απλά να τα κατηγοριοποιήσουμε ως προς την “ποιότητά” τους και έτσι να τα εξετάσουμε σχετικά με το κατά πόσο υγιή ή όχι είναι.
α) Αχνά όρια: Τα άτομα που θέτουν αχνά, δυσδιάκριτα, όρια έχουν την τάση να συγχέουν τα δικα τους προσωπικά όρια με των άλλων. Αυτό έχει, συχνά, ως αποτέλεσμα να μπαίνουν στον ρόλο του θύματος επιτρέποντας στους άλλους να τους χειρίζονται και τελικά να φέρονται και να πράττουν σύμφωνα με την επιθυμία των “σημαντικών” άλλων. Τα συγκεκριμένα όρια προκύπτουν συνήθως απο συμπεριφορά γονέα/φροντιστή ιδιαίτερα προστατευτικό/ευνουχιστικό ή/και σταθερά παρεμβατικό.
β) Ασταθή όρια: Τα άτομα που θέτουν αυτού του τύπου τα όρια δυσκολεύονται να διακρίνουν τί μπορεί να είναι εντός ή εκτός των ορίων τους με αποτέλεσμα να τα εκδηλώνουν άλλες φορές πολύ αχνά και άλλοτε πολύ άκαμπτα, με έναν ασταθή και ασυνεπή τρόπο. Συνήθως είναι αποτέλεσμα ανάπτυξης με γονέα/φροντιστή με ασταθή συμπεριφορά, συχνά ακραία που οι αντιδράσεις του είναι επίσης ποικίλες σε καταστάσεις ίδιας/σταθερής συμπεριφοράς του παιδιού (παράδειγμα: για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά του παιδιού ο γονέας/φροντιστής την μία μέρα εκδηλώνει πολύ έντονο θυμό και επβάλει τιμωρία και την άλλη μέρα είναι επιτρεπτικός ή αδιάφορος)
γ) Άκαμπτα όρια: Άτομα με τέτοιου τύπου όρια, μοιάζουν να έχουν “σηκώσει τείχη” άμυνας γύρω τους. Αυτά τα όρια μπορεί να είναι επιλεκτικά ή προς όλους και συνήθως είναι αποτέλεσμα αρνητικών ή/και κακοποιητικών παρελθοντικών βιωμάτων.
δ) Συνειδητά/Νοητικά όρια: Ο συγκεκριμένος τύπος σημαίνει πως ο άνθρωπος που θέτει τα όρια είτε αυτά είναι αυστηρά είται πιο χαλαρά κρίνει συνειδητά ανάλογα με τις συνθήκες και την σχέση που έχει με τους άλλους, πράγμα που τα καθιστά αποτελεσματικά ως προς την οποιαδήποτε τάση παραβίασης ή χειραγώγησης απο το περιβάλλον. Τα συγκεκριμένα όρια είναι συνήθως αποτέλεσμα προσωπικής ανάπτυξης στην μεταφηβική ή αργότερα ενήλικη ζωή ενός ατόμου και ανεξάρτητα απο προηγούμενα αρνητικά βιώματα.
ε) “Φυσικά”/Αυθόρμητα όρια: Αυτός ο τύπος ορίων είναι ο πιο υγιής απ’ όλους καθώς προϋποθέτει μια υγιή ανάπτυξιακή περίοδο απο την πρώτη κιόλας βρεφική ηλικία και ένα περιβάλλον που επίσης έθετε όρια αλλά δεν στερούσε την αποδοχή, την φροντίδα και την αγάπη. Εκδηλώνονται απο άτομα που έχουν ανεπτυγμένη συναισθηματική ωριμότητα και είναι σε θέση να αντιληφθούν το τί απαιτεί η κάθε κατάσταση χωρίς να χρειαστεί να το επεξεργαστούν ιδιαίτερα σε νοητικό επίπεδο (σε αντίθεση με τα προηγούμενα συνειδητά όρια).
Σημ.:Η συσχέτιση με το αναπτυξιακό περιβάλλον του παιδιού (σημερινού ενήλικα) έχει γίνει βάση μελέτης και δεν αποτελεί απόλυτο πρωτόκολλο διαμόρφωσης ορίων. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως και η κατηγοριοποίηση δεν είναι απόλυτη καθώς ο καθένας μας μπορεί να συναντάει τον εαυτό του σε δύο από τις πέντε κατηγορίες με ποσοστιαία εκδήλωση πχ. 60%-40% ή 10%-90% κ.α.
photo Engin_Akyurt / https://pixabay.com/el
