Ένα αφιέρωμα μνήμης στον Άγγελο Σικελιανό. Θα προσπαθήσουμε, όσοι ζούμε ακόμη, να θυμηθούμε τα νεανικά μας χρόνια και τον απόηχο εκείνης της μεγάλης ποιητικής, εποχής. .
Κι εγώ, προσωπικά, να θυμηθώ και να μεταφέρω εδώ αποσπασματικά, ελάχιστα από όλα όσα έζησα μια μέρα ολόκληρη με τον Άγγελο Σικελιανό, στη Σαλαμίνα, στις 6 Αυγούστου του 1949… Δυο χρόνια πριν φύγει για πάντα…
Τον γνώρισα το 1948, στα μαύρα χρόνια του Εμφύλιου. Στη Σχολή Θεάτρου του Σωκράτη Καραντινού, στον Μορφωτικό Σύλλογο «Αθήναιον». Δυο φορές είχε έρθει ο Σικελιανός. Μιλήσαμε μαζί του όλοι οι σπουδαστές της Σχολής. Δεν θυμάμαι τίποτε. Είχα συνέχεια μια ταραχή…
Τη δεύτερη φορά ρωτήσαμε τον Καραντινό αν μπορούμε να δούμε μια μέρα τον «Θεό Άγγελο». Έτσι τον φανταζόμαστε… «Το καλοκαίρι, στη Σαλαμίνα», μας λέει.
Πήγαμε, στη Σαλαμίνα με τον αξέχαστο φίλο μου, ζωγράφο Νίκο Κοντό, στις 6 Αυγούστου του 1949 (σύμπτωση, μέρα των γενεθλίων μου…) Κοπήκανε τα πόδια μας μόλις τον είδαμε. Μας περίμενε μ’ ένα ανοιχτό βιβλίο στα χέρια του, καθισμένος στο πεζούλι του μεγάλου -σαν αποθήκη- χωριάτικου σπιτιού, κοντά στο κύμα της θάλασσας. Τον φρόντιζαν η κυρα-Κατίνα κι ο μπαρμπα-Θανάσης.
Φορούσε κάτι σαν μια μεγάλη, φαρδιά πουκαμίσα. Σηκώνεται και μας λέει με τη χαρακτηριστική βροντερή φωνή του: «Τώρα θα πάμε για μπάνιο. Ύστερα θα φάμε και θα τα πούμε… Εσείς θα πάτε εκεί στο μικρό λιμανάκι. Εγώ θα κάνω εδώ. Κάποτε κολύμπαγα Λευκάδα – Πρέβεζα!..»
Πάμε στο λιμανάκι και σε λίγο βλέπουν τα μάτια μας, από μακριά, μια εικόνα αξέχαστη. Τον Σικελιανό, με ένα ολόσωμο αντρικό μαγιό της εποχής, να παίρνει με μια κανάτα νερό από τη θάλασσα και να το ρίχνει στο σώμα του και μια και δυο και τρεις φορές…
Η εικόνα του «Θεού»- Ανθρώπου» μένει, όμως, μέσα μας και ολοκληρώνεται την ώρα που τρώγαμε κατάχαμα, στο ξύλινο πάτωμα, χωριάτικη ντοματοσαλάτα και η κυρα-Κατίνα τον μάλωνε επειδή λέρωνε την πετσέτα του στο λαιμό… «Κάθε μέρα με μαλώώώνει…» λέει γελώντας.
Ύστερα πίνουμε καφέ. «Μιλήστε μας για τον Καζαντζάκη.». «Τον Καζαντζάκη τον έλεγαν θεό της γης.. κι εμένα θεό του ουρανού!… Τα θυμόμαστε τώρα και γελάμε…», απάντησε γελώντας δυνατά. Δειλά-δειλά, τον ρωτάμε για την Εύα και για την Άννα… «Η Εύα είχε το ταλέντο της γνώσης. Η Άννα έχει το ταλέντο της ζωής» απαντά.
Προσπαθούμε να φέρουμε τη συζήτηση στα πολιτικά της εποχής. «Τώρα πια όλα αυτά έχουν ατροφήσει μέσα μου..», λέει… Και το πρόσωπό του σκοτεινιάζει.
«Τι θέλετε να σας απαγγείλω», μας λέει. Του ζητάμε ένα απόσπασμα από τη «Συνείδηση της Προσωπικής Δημιουργίας». Αρχίζει αμέσως, αργά και με τα μάτια του ακόμη φλογισμένα.
«… Ορθώσου… Μπορείς να είσαι αντάμα ο ίλιγγος και η κυριαρχία, οι αναρίθμητες καρδιές όπου χτυπούν στο διάστημα μπορούν να γίνουν άξαφνα η καρδιά σου;…»
Τον ακούγαμε βουβοί. «Τώρα, θα σας διαβάσω ένα ποίημα που θα το καταλάβετε μόνο όταν έρθετε στην ηλικία μου», μας λέει. Και μας διάβασε ολόκληρο το «Θαλερό»… Έναν ύμνο στη φύση και τον έρωτα…
«… Εκεί κερήθρα μόφερε, ψωμί σταρένιο, κρύο νερό η αρχοντοθυγατέρα, οπούχε από τη δύναμη, στον πετρωτό της το λαιμό, χαράκι ως περιστέρα».
Στις 5 το απόγευμα φύγαμε. «Ξαναγεννηθήκαμε!» του είπαμε. «Κι εγώ…» μας απαντά.
Γυρνώντας στην Αθήνα, λέω στον φίλο μου, τον Νίκο. «Πήγαμε να δούμε ένα Θεό και είδαμε έναν Άνθρωπο», «Μήπως και ο αληθινός Θεός, αν υπάρχει, είναι ένας Άνθρωπος;», μου λέει…
Έφυγε από τη ζωή στις 19 Ιουνίου 1951. Oπως όλοι οι άνθρωποι.. Σε ένα νοσοκομείο… Από ένα ανθρώπινο λάθος… Όπως, έπειτα από 7 χρόνια κι ο Καζαντζάκης.. Ήμουν στρατιώτης στην Κρήτη. Δεν μου έδωσαν άδεια για να πάω στην κηδεία του. Έκλαψα πολύ…
Aν μου έδιναν άδεια, θα προσπαθούσα να κρατήσω τα δάκρυά μου και να έκανα αυτό που έκανε και ο Άγγελος στην κηδεία του Παλαμά, το 1943. Θα “φώναζα” με όλη μου τη δύναμη, πάνω από το φέρετρό του, τους αθάνατους 5 στίχους του:
Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα, πέρα ως πέρα…
Βογγήστε τύμπανα πολέμου… Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !
Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα!
