Το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, σε συνεργασία με την Ιταλική Σχολή Αθηνών, τον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός και το Εργαστήριο Τέχνης και Λόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, την Κυριακή 22 Ιανουαρίου παρουσίασε στην πλατεία Καρύτση, στην ιστορική έδρα του Φιλολογικού Συλλόγου, την παράσταση
Η Ιλιάδα ή τα λύτρα του Πριάμου
με τις σικελικές μαριονέτες του Συλλόγου
Figli d’Arte Cuticchio του Παλέρμο.
Η δική μας μακραίωνη και ξεχωριστή ιστορία του θεάτρου σκιών του Καραγκιόζη παραλληλίστηκε εμπράκτως επί σκηνής με την εξίσου μακραίωνη και ξεχωριστή παράδοση του λαϊκού θεάτρου των μαριονετών της Σικελίας, του Teatro dei pupi όπως ονομάζεται, το βράδυ της προηγούμενης Κυριακής, στις 23/1/2023, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός.
Το ελληνόφωνο κοινό (με την υποστήριξη υπερτίτλων) και το ιταλόφωνο αθηναϊκό κοινό, που γέμισαν ασφυκτικά την αίθουσα εκδηλώσεων του Συλλόγου, είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν μια εξαιρετική παράσταση, με τις φημισμένες σικελικές μαριονέτες, παράσταση σχεδιασμένη για μεγάλη σκηνή.
Μάλιστα, για το έργο «Η Ιλιάδα ή τα λύτρα του Πριάμου» δημιουργήθηκαν νέες μαριονέτες, πάνω στους χαρακτήρες των Ελλήνων και των Τρώων ηρώων, όπως ταιριάζει στον χαρισματικό Mimmo Cuticchio, τον άνθρωπο πίσω από αυτήν τη μοναδική παράσταση. Γιος πλανόδιου μαριονετίστα, ο οποίος γεννήθηκε στη Γέλα, την αρχαία ελληνική αποικία της Σικελίας, ίδρυσε το 1977 την Associazione Figli d’Arte Cuticchio και (είκοσι χρόνια αργότερα) το 1997, στο Παλέρμο, την πρώτη σχολή για μαριονετίστες, όπου από τότε διοργανώνει εργαστήρια για την αφήγηση ιστοριών στο κουκλοθέατρο. Όχι τυχαία, λοιπόν, στον Mimmo Cuticchio έχουν απονεμηθεί πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων, το 2022, συγκαταλέγεται η αναγόρευσή του σε Επίτιμο Διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο Università Roma Tre.
Ο Mimmo Cuticchio, με τη συγκεκριμένη πρότασή του διεύρυνε έτι περαιτέρω το κλασικό ρεπερτόριο των pupi siciliani, διατηρώντας προφανώς τους κανόνες της παράδοσης, τον αυτοσχεδιασμό δηλαδή πάνω από όλα, δημιούργησε ηθελημένα νέες αντιστοιχίες, νέες αντιθέσεις και σημασιολογικά χαρακτηριστικά, κάνοντάς μας να δούμε τους παλαιούς μύθους να ακτινοβολούν με νέους, δημιουργικούς τρόπους.
Και αυτό δεδομένου ότι το Teatro dei pupi είναι άρρηκτα συνυφασμένο με την παράδοση της Σικελίας που αποτελούσε, μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες, μέρος της καθημερινότητας στις πόλεις και στα χωριά του νησιού. Οι περιπέτειες των χαρακτήρων έπλαθαν τη φαντασία του σικελικού λαού, καθώς αναπαριστούσαν ιστορίες που προέρχονται από την επική-ιπποτική μεσαιωνικής προέλευσης λογοτεχνία, με ιδιαίτερη αναφορά στον Καρολίγγειο κύκλο (λογοτεχνικό σύνολο με αφετηρία τα ιστορικά πρόσωπα των Καρλομάγνου και Ρολάνδου, συμπολεμιστών και εχθρών τους), με μάγισσες, μοχθηρά πνεύματα, αγριωπούς και πολεμοχαρείς ιππότες, και προφανώς Μαυριτανούς κατακτητές.
Το θέατρο της μαριονέτας γενικότερα και των σικελικών pupi ειδικότερα, αναπαριστά με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο το ζωντανό σώμα, από τη στιγμή που οι μαριονέτες διαθέτουν μεγαλύτερη ζωντάνια, ευκινησία, συμμετρία: η τέλεια κίνηση, η ζωντάνια των χαρακτήρων, η αρτιότητα και ο διαδοχικές λεπτομερειακές κινήσεις, αποτέλεσμα του εξαιρετικού χειρισμού από τους έμπειρους συνεργάτες της Associazione Figli d’Arte Cuticchio, κατέκτησαν το αθηναϊκό κοινό, μέσα από τις ιστορίες που αποδόθηκαν με αυτή την ιδιαίτερη τεχνοτροπία και τη διήγηση και απόδοση της ζωής των τεκταινομένων στην Τροία ή, πιο σωστά, τη μυθιστορηματική τους υπέρβαση. Βλέποντας αυτή την παράσταση των σικελικών μαριονετών, το αθηναϊκό κοινό μπόρεσε να γνωρίσει τη μαγεία και τη δύναμη του σικελικού κουκλοθεάτρου και να το απολαύσει σε μια ελληνόθεμη παράσταση.
Αν και η προέλευσή τους είναι λαϊκή, οι μαριονέτες ευτυχώς έχουν αναχθεί σε ξεχωριστή μορφή «υψηλής» τέχνης όσον αφορά και την κατασκευή τους αλλά και την παραστατικότητά τους. Τόσο το μουσείο των Συρακουσών όσο και το μουσείο του Παλέρμο, που φιλοξενούν pupi, έχουν ιδιαίτερα μεγάλη επισκεψιμότητα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Το Teatro dei pupi χρονολογείται από την τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα και γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία μεταξύ των λαϊκών τάξεων, αποτελώντας μια από τις πιο σημαντικές εκφράσεις της ιστορικής μνήμης και της πολιτιστικής ταυτότητας της Σικελίας. Το 2001 το Teatro dei pupi ανακηρύχθηκε από την UNESCO ως αγαθό της άυλης, προφορικής πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας.
