Μια συνέντευξη της Κωνσταντίνας Ρόδη για τον Greek News and Radio FL
Μια συζήτηση με τον αρχαιολόγο, συγγραφέα και γνωστό άνθρωπο των social media, Κωνσταντίνο Λουκόπουλο, ή αλλιώς The Mythologist.
Περισσότεροι από 210.000 άνθρωποι παρακολουθούν μια πολύ άμεση προσέγγισή του σε ένα θέμα πολύ αρχαίο, και πολύ επίκαιρο που μας αφορά όλους: την ελληνική μυθολογία. Ήθελα εδώ και αρκετό καιρό να συζητήσω μαζί του, για να ανιχνεύσω τί είναι αυτό που χαρίζει η γνώση και μνήμη της μυθολογίας μας, στην ζωή μας.
Το θέμα της μυθολογίας φαίνεται να είναι ανεπίκαιρο, πιστεύω όμως ότι είναι από τα πιο επίκαιρα θέματα προς συζήτηση. Πόσο αποκομμένος είναι ο νεοέλληνας από την μυθολογία του;
ΚΛ- Δεν ξέρω πόσο έχει αποκοπεί σήμερα, γιατί η ερώτηση έχει μέσα της κι ένα κομμάτι σύγκρισης με το παρελθόν, για το οποίο δεν γνωρίζω. Αυτό που θα μπορούσα να πω είναι ότι σίγουρα θα ήθελα προσωπικά -και νομίζω όλοι όσοι αγαπούν την μυθολογία και εκτιμούν την σημασία και την αξία της- όλο και περισσότερος κόσμος να ασχολείται με αυτήν. Αυτό ίσως γιατί ασχολούμαι ενεργά τα τελευταία πέντε χρόνια, στο κανάλι μου στο youtube τώρα έχουν μαζευτεί γύρω στις 210.000 άνθρωποι και αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο προς αυτή την κατεύθυνση. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι περίμεναν εμένα για να ασχοληθούν με την μυθολογία, απλώς βρήκαν ένα σημείο για να συγκεντρωθούν αυτοί που την αγαπούν, και μέσα σε αυτούς υπάρχουν κάποιοι -όπως μου το έχουν εκφράσει- που άρχισαν να ασχολούνται λόγω του καναλιού μου. Σίγουρα θα θέλαμε να ασχοληθούν περισσότεροι, αλλά σημασία έχει περισσότερο η ποιοτική σχέση με την μυθολογία, το θέμα δηλαδή δεν είναι τόσο ποσοτικό.
Ποιοτικό είναι όταν τους περνάμε την σωστή πληροφορία και δεν την παραλλάσσουμε;
Αν το πάμε λίγο πιο πίσω αυτό, έχει μεγάλη σημασία να δούμε σε τι αποσκοπεί η σχέση του κάθε ανθρώπου με την μυθολογία. Άλλες προσεγγίσεις έχουμε εμείς οι αρχαιολόγοι -βέβαια εγώ είχα διαφορετικούς τρόπους ως προς αυτό, και μέσα από την επιστήμη μου, αλλά βρίσκοντας και άλλους τρόπους προσέγγισης για να την επικοινωνήσω στο ευρύ κοινό- αλλιώς την προσεγγίζει ένα παιδί που αγαπά τους ήρωες της μυθολογίας, αλλιώς την προσέγγισε πριν χρόνια π.χ. η αστυνομία που είχε ονομάσει μια μονάδα για τους μετανάστες «Ξένιο Δία», το οποίο είναι πολύ οξύμωρο. Οπότε έχει να κάνει και με το ποσοτικό αλλά και με το ποιοτικό κυρίως κομμάτι.
Τι μας προσφέρει όμως η μυθολογία; Αν μπορούσαμε να φανταστούμε έναν μέσο Έλληνα που θα είχε στενή σχέση με την γνώση της μυθολογίας, αυτό τι αλλαγές θα είχε φέρει στην ψυχοσύνθεσή του, στην καθημερινότητά του, έτσι όπως την ζούμε σήμερα; Για να δούμε και τι ρόλο παίζει ως κομμάτι της ρίζας μας.
Στο άτομο, συγκεκριμένα, πιστεύω ότι είναι πολλαπλά τα οφέλη. Ας ξεκινήσουμε από το κατά πόσο μπορεί να μας βοηθήσει στο να αντιληφθούμε τον κόσμο, την ανθρωπότητα, την κοινωνία, γιατί τόσο η μελέτη της μυθολογίας, όσο και η μελέτη της ιστορίας (και πόσο μάλλον της ελληνικής, που πάει πολύ πίσω στον χρόνο), μας δίνει την δυνατότητα να αντιληφθούμε πως αυτά που μας απασχολούν σήμερα, ως κοινωνία αλλά και ως άτομα, είναι καταστάσεις, συναισθήματα, έννοιες, προβληματισμοί, που ανέκαθεν ταλάνιζαν τον άνθρωπο. Μας βοηθά να δούμε τα πράγματα πιο μακροσκοπικά, να ξεφύγουμε δηλαδή από την θεώρηση της ζωής και των πραγμάτων μόνο μέσα από τα δικά μας στενά περιθώρια και τους στενούς μας ορίζοντες. Να δούμε ότι αυτά που μας προβληματίζουν τώρα, ανέκαθεν προβλημάτιζαν και θα προβληματίζουν τους ανθρώπους. Αυτό θα μας κάνει να αντιληφθούμε ότι δεν χρειάζεται να μεγαλοποιούμε τα ζητήματα, θα μας δώσει την αίσθηση του εφησυχασμού, μπορούμε να γίνουμε πιο χαλαροί, γιατί τώρα πνιγόμαστε συνήθως στα προβλήματά μας, είτε είναι σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά. Βοηθάει να γνωρίζουμε ότι δεν είμαστε οι άτυχοι που χτυπηθήκαμε από κάτι, αντίθετα, αυτό συνέβαινε ανέκαθεν. Και βέβαια αυτό ισχύει και για τα θετικά πράγματα, όχι μόνο για τα αρνητικά. Γιατί εγώ προσωπικά πιστεύω και στο μέτρο, στην μεσότητα στην διαχείριση των συναισθημάτων και καταστάσεων, οπότε αφορά και στα θετικά συναισθήματα που χρειάζονται μια ισορροπία. Και αυτό βέβαια προκύπτει μέσα από την μυθολογία: το μέτρο και η αποφυγή της ύβρης. Αυτό μας το διδάσκει η ελληνική μυθολογία, με πολλά παραδείγματα, π.χ. ηρώων που ξέφυγαν από το μέτρο και ένοιωσαν υπερβολική αυτοπεποίθηση, τόλμησαν να συγκριθούν με τους θεούς και επήλθε μετά η Νέμεσις και η τιμωρία. Ένα μοτίβο που διαρθρώνεται τόσο ωραία και παραστατικά στην μυθολογία. Αυτό το μοτίβο το βλέπουμε τόσο πολύ συχνά να επαναλαμβάνεται σήμερα, οπότε η μυθολογία είναι επίκαιρη. Καλύπτει μια πανανθρώπινη ανάγκη. Είναι σημαντικό επίσης να ερχόμαστε σε επαφή με τις ρίζες μας που είναι τόσο βαθειές, να δούμε πώς δημιουργήθηκαν αυτές οι ιστορίες, αυτοί οι μύθοι, πώς εξελίχθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, και πώς μας συνδέουν εμάς σήμερα με τους αρχαίους Έλληνες. Υπάρχουν και τα πιο πεζά αλλά όχι τόσο ασήμαντα θέματα: η μυθολογία είναι γεμάτη από πρότυπα μίμησης και αποφυγής, είτε μιλάμε για ήρωες είτε για θεούς. Και πάλι αυτά δεν περιορίζονται στην αρχαιότητα. Είναι αξίες, αρετές και αρνητικά στοιχεία που πάντα αφορούν τον άνθρωπο. Και τέλος είναι και το κομμάτι της ψυχαγωγίας. Δεν λέω βέβαια ότι κάποιος θα ανοίξει ένα βιβλίο βαρύ, ή την Θεογονία του Ησίοδου για να ψυχαγωγηθεί -είναι κάτι ειδικό και καλά-καλά κι εγώ δεν το κάνω αυτό- αλλά μέσα από της επιβίωση της μυθολογίας σε ταινίες, σε τραγούδια, σε ποιήματα βλέπουμε μοτίβα που έχουν αντληθεί από εκεί και συνεχίζουν να μας ψυχαγωγούν. Κι αυτό φαίνεται και μέσα από τα παιδικά μάτια που θα ακούσουν ή θα διαβάσουν για τους άθλους του Ηρακλή, ή του Θησέα. Και σίγουρα υπάρχουν και τα ηθικά διδάγματα που θα κρατήσουν τα παιδιά (γι’ αυτό και κατατάσσω την μυθολογία ως ψυχαγωγική και όχι ως απλά διασκεδαστική).
Σε ό,τι αφορά τις ταινίες ερχόμαστε ξανά στον ποιοτικό παράγοντα που συζητήσαμε πριν. Χάριν δραματουργικής υπερβολής έχουμε φτάσει να βλέπουμε στοιχεία στα σενάρια που δεν έχουν σχέση με την ελληνική μυθολογία.
Εγώ είμαι υπέρ των εγχειρημάτων που αντλούν τα θέματά τους από την ελληνική μυθολογία, στις ταινίες και στις σειρές, γιατί όπως είπα μου είναι δύσκολο να φανταστώ ότι ένα παιδί θα καθίσει μόνο του να διαβάσει π.χ. την Θεογονία του Ησίοδου ή την Οδύσσεια ή την Ιλιάδα. Μπορεί αυτά τα εγχειρήματα να μην είναι πιστά στις πηγές, εκτός π.χ. από το εγχείρημα του ντοκυμανταίρ του Αλέξανδρου στο Netflix (που το πρόβλημά μου ήταν ότι το πρόβαλαν ως ντοκυμανταίρ, χωρίς να πληροί τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις ). Όταν κάτι εμφανίζεται ως ταινία ή σειρά με την πένα ενός σεναριογράφου και με τους στόχους που έχει ένα τέτοιο εγχείρημα π.χ. στο Χόλιγουντ, μπορεί να φτάσει εν τέλει στα παιδιά και εφ’ όσον υπάρχει η κριτική σκέψη ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι δεν βλέπουν ένα ντοκυμανταίρ, να αντλήσουν την όρεξη να ασχοληθούν με αυτό το θέμα περισσότερο. Όπως είχε γίνει παλιότερα με τους 300 που είχε γίνει ταινία, που σε καμμιά περίπτωση δεν ήταν ντοκυμανταίρ, δεν απεικόνιζε τα γεγονότα όπως έγιναν. Ήταν βασισμένο σε ένα κόμικ, αλλά πολύς κόσμος μετά κάθισε και έψαξε τι έγινε στις Θερμοπύλες με τον Λεωνίδα. Ο,τιδήποτε επαναφέρει την μυθολογία και την ελληνική αρχαιότητα στην επικαιρότητα, μπορεί να λειτουργήσει ως αφορμή για περαιτέρω έρευνα.
Είχε πέσει στην αντίληψή μου μια σειρά κινουμένων σχεδίων, από την Ρωσία αν θυμάμαι καλά, που παρουσίαζε ιστορίες της μυθολογίας μας με μεγάλο σεβασμό στην πηγή και στην πληροφορία που έδινε.
Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί κανείς να δει ότι ο δημιουργός προσεγγίζει την πηγή με σεβασμό. Δεν μπορούμε να το έχουμε όμως αυτό ως απαίτηση.
Όταν λέμε «αρχαία Ελλάδα» οι περισσότεροι έχουν στο μυαλό τους μια εποχή, ενώ είναι μια μακρά αρχαία ιστορία με διαφορετικές φάσεις, πολιτισμούς, χρονικές περιόδους. Πώς στεκόταν απέναντι στην μυθολογία αυτή ένας αρχαίος Έλληνας του 5ου αιώνα για παράδειγμα (αφού και γι’ αυτόν ήταν «μυθολογία»); Και πόσο διαφορετικά σε σχέση με σήμερα, που μεταφράζουμε την μυθολογία μέσα από ένα φίλτρο χριστιανικής ταπεινοφροσύνης, μοντερνισμού, τεχνολογικής σκέψης…
Είναι δύσκολο να δώσω μια γενική απάντηση, γιατί όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, έτσι υπήρχαν και τότε. Από τον 5ο αιώνα και μετά υπήρξε μια προσπάθεια εκλογίκευσης της μυθολογίας μέσα από κάποιους συγγραφείς που προσπάθησαν να βρουν την αφορμή για κάποιους μύθους, τους συμβολισμούς, από πού προέρχονται…
Ποιοι συγγραφείς;
Όπως ο Παλαίφατος που έχω αρχίσει και αναδεικνύω στο κανάλι μου. Ενδεχομένως να ήταν μαθητής του Αριστοτέλη. Συνέγγραψε ένα έργο που λεγόταν «Περί Απίστων Ιστοριών» και συμπεριέλαβε σε αυτό περίπου πενήντα μύθους που τους χαρακτήρισε ουσιαστικά «απίστευτους», ψάχνοντας να βρει τι κρυβόταν πίσω από αυτούς. Κι ενώ είναι δύσκολο να δούμε σε ατομικό επίπεδο πώς αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι τους μύθους, μπορούμε να δούμε συλλογικά ότι υπήρχαν διάφορα είδη μύθων, διαφορετικά είδη σχέσεων άρα με την μυθολογία: Για παράδειγμα, τα Ελευσίνια μυστήρια που ήταν τα πιο σημαντικά μυστήρια της αρχαιότητας βασίστηκαν στον μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Ένας μύθος που ήταν θρησκευτικός και η προσέγγιση του μέσου ανθρώπου είναι τελείως διαφορετική σε σχέση με την προσέγγισή του στον τρωικό κύκλο, έναν μύθο δηλαδή που δεν έχει τόσο θρησκευτικό χαρακτήρα. Εμείς σήμερα την μυθολογία την αντιμετωπίζουμε σαν μια ομπρέλα, κάτω από την οποία βάζουμε διαφορετικών ειδών μύθους. Οι θρησκευτικοί μύθοι, οι ιστορικοί μύθοι, οι αλληγορίες (όπως για παράδειγμα ο μύθος της Ατλαντίδας: εγώ και πολλοί ακόμα πιστεύουμε ότι ήταν ένας μύθος που εξυπηρέτησε τον Πλάτωνα στο να ξεδιπλώσει τα επιχειρήματά του). Όταν ανεβαίνουμε για παράδειγμα στην Ακρόπολη βλέπουμε στον Παρθενώνα τον διάκοσμο και συνειδητοποιούμε ότι ενώ ο Παρθενώνας ήταν ένα σημαντικό θρησκευτικό μνημείο της αρχαίας Αθήνας, ήταν όμως και πολιτικό. Πρέπει να φανταστούμε ότι οι άνθρωποι έκαναν συγκεκριμένες επιλογές στο τι θα απεικονιστεί. Επέλεξαν μύθους που συνδέονται με την Αθήνα και τους Αθηναίους, κάτι το οποίο ενίσχυε την ταυτότητα της Αθήνας και του Αθηναίου πολίτη, τόσο στα μάτια των πολιτών όσο και των επισκεπτών. Όταν κάποιος πήγαινε στην Ακρόπολη, έβλεπε στο ανατολικό αέτωμα την γέννηση της Αθηνάς, στο δυτικό αέτωμα την διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την κυριαρχία στην προστασία της πόλης. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι κάθισαν και επέλεξαν τους μύθους που θα απεικόνιζαν, όπως και την Γιγαντομαχία, ή την απεικόνιση της πομπής των Παναθηναίων (που δεν είναι μύθος αλλά μέρος της απεικόνισης). Διαφέρουν οπότε οι μύθοι. Άλλος ο μύθος του Δία στην αρχαία Ολυμπία, άλλος ο μύθος του Απόλλωνα στους Δελφούς, άλλος ο τρωικός κύκλος, άλλος ο μύθος του Οδυσσέα.
Συνειδητοποιώ τώρα, με αυτά που λες, ότι η Αθήνα είχε ένα ισχυρό brand, χρησιμοποιώντας με αυτό τον τρόπο τους μύθους της. Αλλά και ότι σήμερα, στερούμαστε ενός τόσο ισχυρού brand στερούμενοι και μύθου και φαντασίας.
Αν γνωρίζαμε περισσότερο τα Ελευσίνια μυστήρια θα κατανοούσαμε καλύτερα κάποιους μύθους, που είτε ξεκινούν από αυτά, είτε με κάποιον τρόπο σχετίζονται;
Σίγουρα, αρχικά, θα γνωρίζαμε τι συνέβαινε στο Τελεστήριο. Μπορούμε να κάνουμε κάποιες υποθέσεις και θα είχε πολύ μεγάλη σημασία να μαθαίναμε και από επιστημονικής πλευράς. Από θρησκευτικής πλευράς το γεγονός ότι ήταν μυστήρια και παρέμειναν μυστήρια, είναι κι αυτό πολύ γοητευτικό και ίσως έτσι έπρεπε να γίνει. Βλέπουμε τον 2ο αιώνα μΧ τον περιηγητή Παυσανία να περνά από την Ελευσίνα, να συμμετέχει στα μυστήρια, αλλά να επικαλείται την επίσκεψη της Δήμητρας στον ύπνο του, που του απαγόρευσε να αποκαλύψει αυτά που είδε εκεί. Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν τρία στάδια, τα δρώμενα (μια αναπαράσταση του μύθου της Περσεφόνης και του Πλούτωνα, καθώς και της ένωσής τους), τα δεικνύμενα (η αποκάλυψη ιερών αντικειμένων όπως το σιτάρι ίσως, κάτι που σχετιζόταν με την διδασκαλία της γεωργίας που ξεκίνησε από την Δήμητρα σύμφωνα με τον μύθο, από τον Τριπτόλεμο και την Ελευσίνα), και τα λεγόμενα (ίσως ύμνοι που ψάλλονταν προς τιμήν των θεών). Τώρα τι ακριβώς γινόταν… γνωρίζουμε για τον Ιεροφάντη που έβγαινε από το άβατο του τελεστηρίου με δάδα με φως (κάτι που παραπέμπει και στο ιερό φως του χριστιανισμού), ίσως αν τα γνωρίζαμε να συνδέαμε και άλλους μύθους.
Έχω διαβάσει πως το ελληνικό ορθόδοξο τυπικό μεταφέρει πολλά στοιχεία από τα μυστήρια αυτά.
Ναι, γιατί και τα ελληνικά μυστήρια δεν ήταν προϊόν παρθενογένεσης. Γενικά υπήρχαν πολιτισμικές ανταλλαγές και πολλά από αυτά ήρθαν κι από την Αίγυπτο και την Εγγύς Ανατολή. Έχουμε πολλά παραδείγματα τέτοιων ανταλλαγών και βέβαια και στον χριστιανισμό έχουμε παραδείγματα ανταλλαγών λατρευτικών πρακτικών και εθίμων με την αρχαιότητα.
Και συμβόλων επίσης. Να πούμε για τον Ηρακλή που έφτασε στην θέωση και κάθισε κυριολεκτικά εκ δεξιών του Πατρός και δημιούργησε και τον Γαλαξία μάλιστα. Τον Ηρακλή τον θυμόμαστε βέβαια μόνο για τις ημέρες της δύναμής του.
Πολλές φορές συνδυάζουμε τον Διόνυσο με τον τύπο της Ανάστασης. Είναι πολλά τα κοινά σημεία.
Υπήρξε κάποια ιστορική στιγμή που απέκτησαν ανθρώπινα ελαττώματα οι Ολύμπιοι θεοί, έτσι όπως τους γνωρίζουμε σήμερα; Δηλαδή ζήλεια, φιλονικία, κλοπές κ.λπ.;
Θεωρώ ότι αυτά τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά των θεοτήτων που έχουμε σήμερα στο μυαλό μας, είναι μόνον μερικά από αυτά που απάρτιζαν την πλήρη εικόνα τους στην αρχαιότητα. Τα βλέπουμε μέσα από ένα τελείως διαφορετικό ιστορικό, πολιτισμικό, χρονικό, κοινωνικό πλαίσιο, με τελείως διαφορετικές προσλαμβάνουσες σε σχέση με την ηθική, και μέσα από ένα πρίσμα ενός θεού ως κάτι απολύτως τέλειου, κάτι το οποίο δεν υπήρχε στην ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Δεν αντιμετώπιζαν τους θεούς τους ως τέλειους αλλά περισσότερο ανθρώπινους. Αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό η ουσία της ελληνικής θρησκείας ως προς το θεϊκό στοιχείο. Και γι’ αυτό ίσως ήταν πιο κοντά στον άνθρωπο οι θεοί. Αυτά που λέμε εμείς, ότι ο Ερμής ήταν φαρσέρ, έκανε πλάκες ή έκλεβε τα βόδια του Απόλλωνα, βεβαίως υπήρχαν στις αφηγήσεις τους αλλά είχαν διαφορετικό πρόσημο και προσέδιδαν στο όλον της εκάστοτε θεότητας. Υπό το δικό μας πρίσμα χαρακτηρίζουμε τον Δία ανήθικο επειδή απατούσε την Ήρα, αυτό όμως δεν υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα γιατί ενδεχομένως ήταν ένας τρόπος να εξηγήσουν το πώς προέκυψαν οι ήρωες από τον Δία. Αν τα παιδιά αυτά τα είχε αποκτήσει με την Ήρα δεν θα ήταν εφικτό αυτό. Ήταν ένας τρόπος να συνδέσουν κάποιες οικογένειες το όνομά τους με τους θεούς -το γεγονός δηλαδή ότι κάποτε μια γυναίκα συνευρέθηκε με έναν θεό. Είναι ένα λάθος που κάνουμε συχνά όταν θέλουμε να μελετήσουμε σοβαρά και επιστημονικά την μυθολογία, το να κρίνουμε το παρελθόν με τα κριτήρια του παρόντος.
Με ιντριγκάρει να σκέφτομαι το πώς αντιμετώπιζε ο αρχαίος Έλληνας την ίδια του την μυθολογία. Θα ήθελα, αν υπήρχε ένας τρόπος να ταξιδέψω στο παρελθόν και να το έβλεπα αυτό.
Το έχω σκεφτεί πολλές φορές κι εγώ αυτό.
Ακόμη και το λατρευτικό τυπικό τους, καθώς έχουμε τους Ορφικούς Ύμνους, αλλά δεν έχουμε ξεκάθαρα την αίσθηση που δημιουργούσαν.
Αφήνοντας τον μύθο και πηγαίνοντας στην ιστορία, υπήρχαν σπουδαίοι γιατροί στην αρχαία Ελλάδα, που και σήμερα θα δημιουργούσαν την αίσθηση του “πολύ σημαντικού για τα δεδομένα μας έργου”. Όπως ο Μελάμποδας που λέγεται ότι μπόρεσε να θεραπεύσει μεγάλα νοσήματα του νευρικού συστήματος, ή ο Ασκληπιός με τις ιδιαίτερες θεραπείες του. Ήταν πολύ υψηλό το επίπεδο επομένως στην ιατρική.
Από πολύ νωρίς στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε η ανάγκη για την έρευνα του ανθρώπινου σώματος και τρόπων αντιμετώπισης διαφόρων ασθενειών ή προβλημάτων. Δυστυχώς όταν μιλάμε για την μυθολογία, τα όρια με την ιστορία είναι αρκετές φορές θολά και δεν μπορούμε να μιλήσουμε με δεδομένα. Μπορούμε όμως να δούμε κάποια στοιχεία: για παράδειγμα, παρ’ όλο που δεν έχει αποφανθεί η έρευνα για το συγκεκριμένο, εμένα με συναρπάζει το γιατί ο αετός του Δία κατέτρωγε το συκώτι του Προμηθέα κάθε μέρα, ενώ γνωρίζουμε ότι το συκώτι μπορεί να αναγεννηθεί. Είναι πολύ ενδιαφέρον και πιθανόν μπορεί να κρύβει και μια γνώση που είχαν οι Έλληνες για το συγκεκριμένο ζήτημα. Βέβαια, για να μην στεκόμαστε μόνο στις επιτυχίες, είχαν και κάποιες προσεγγίσεις για την υγεία και το ανθρώπινο σώμα που, βέβαια, ήταν πολύ μακρυά σε σχέση με αυτό που γνωρίζουμε σήμερα μέσω της επιστήμης -όπως την λειτουργία του μυαλού, της καρδιάς. Υπάρχουν όμως στοιχεία που σίγουρα επιβεβαιώθηκαν σήμερα με την ιατρική επιστήμη.
Ποιός είναι ο αγαπημένος σου μύθος; Αν σε ρωτούσε ένα παιδί “πες μου έναν μύθο”, ποιόν θα διάλεγες να του πεις;
Μου έχει γίνει όντως από παιδιά αυτή η ερώτηση.
Τί ωραίο!
Συνήθως είναι πολύ δύσκολο να επιλέξω έναν μύθο, όταν έχω διαβάσει εκατοντάδες κατ’ επανάληψη, σε διάφορες εκδοχές. Υπάρχουν δεκάδες που αγαπώ. Ωστόσο ένας μύθος που με γοητεύει κι αγαπώ, είναι ένας μυθιστορηματικός μύθος που δεν είναι κάν της αρχαίας Ελλάδας, ο μύθος του Έρωτα και της Ψυχής. Πιο παραμυθένιος, σαφέστατα επηρεασμένος από την αρχαία Ελλάδα, με την Αφροδίτη, τον Δία, τον Έρωτα. Έχω καταλάβει ότι μου αρέσουν οι μύθοι που έχουν να κάνουν με προσωποποιημένες έννοιες. Στην προκειμένη περίπτωση είναι ο Έρωτας και η Ψυχή, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν να ενωθούν. Στο δικό μου το μυαλό είναι μια αλληγορία των δυσκολιών του να συνυπάρξει το συναίσθημα με την λογική, οι θυσίες που πρέπει να κάνει κάποιος για να ενωθεί με έναν άλλο άνθρωπο, ή η υπομονή και επιμονή, η αξία της εμπιστοσύνης, το πόσο εύκολα μπορεί να ραγίσει το γυαλί και πόσο δύσκολα ξανακολλά – μου αρέσει πάρα πολύ γιατί είναι πιο εύκολο να το κατανοήσει κάποιος. Τον έχω κάνει και τατουάζ αυτόν τον μύθο.
Κάποια στιγμή αναφέραμε τους Αιγύπτιους που κάπου η παράδοσή τους μπλέκει με την Ελληνική. Συναντήθηκαν αυτοί οι δύο πολιτισμοί και παραδόσεις, το ξεχνάμε συνήθως αυτό.
Βέβαια, μιλάμε για έναν πολιτισμό αρχαιότερο του ελληνικού. Πήραμε πράγματα και στην γλυπτική και στην μυθολογία…
Στην γλυπτική, αυτό φαίνεται στους Κούρους και τις Κόρες;
Ναι. Επηρεαστήκαμε και επηρεάσαμε αργότερα τον Αιγυπτιακό πολιτισμό μετά το πέρασμα του Αλεξάνδρου και την Αλεξάνδρεια. Έχουμε έναν συνδυασμό ελληνικών και αιγυπτιακών θεοτήτων, όπως ο Σέραπις ή ο Ερμής ο Τρισμέγιστος. Από την αρχαία Ελλάδα οι άνθρωποι προσπαθούσαν να ιχνηλατήσουν την σύνδεση με την αιγυπτιακή παράδοση. Ξέραμε ότι υπήρχαν Έλληνες που πήγαν στην Αίγυπτο και διδάχθηκαν τέχνες, την γλυπτική και επέστρεψαν, εφάρμοσαν αυτά που έμαθαν, τα εξέλιξαν όμως μετά και έδωσαν δικό τους στυλ. Υπάρχει μια ολόκληρη περίοδος τέχνης στην Ελλάδα που λέγεται Ανατολίζουσα, επηρεασμένη από την Αίγυπτο και από την Εγγύς Ανατολή από την οποία επίσης επηρεαστήκαμε σε μεγάλο βαθμό. Όπως μετά επηρεάσαμε και τον ρωμαϊκό πολιτισμό. Και όλο αυτό έχει να κάνει με τις πολιτιστικές και εμπορικές ανταλλαγές, τους εποικισμούς, συμβαίνει συχνά. Το βλέπουμε αυτό σε έναν μύθο όπου ο Τυφώνας επιτίθεται στους θεούς του Ολύμπου και αυτοί φεύγουν προς την Αίγυπτο για να γλιτώσουν, και εκεί μεταμορφώνονται σε ζώα – έτσι προέκυψαν κατά τον μύθο οι Αιγύπτιοι θεοί. Βλέπουμε σε τί μεταμορφώθηκε ο κάθε Έλληνας θεός και έτσι βρίσκουμε το αιγυπτιακό αντίστοιχό του.
Νομίζω ότι αυτό τον μύθο τον ακούω πρώτη φορά.
Αυτό το βίντεο το είχα κάνει πριν αρκετά χρόνια και είχε αρέσει πολύ στον κόσμο, όντως δεν το είχαν ακούσει. Μόνον ο Δίας, η Αθηνά και ο Πάνας δεν φεύγουν από τον Όλυμπο, ο Δίας καταφέρνει να νικήσει τον Τυφώνα και ξαναγυρίζουν οι θεοί στον Όλυμπο.
Υπάρχει και ο Πάνας στον μύθο λοιπόν. Πολύ ενδιαφέρον.
Ο Πάνας και η Αθηνά ήταν αυτοί που βοήθησαν όταν ο Τυφώνας έκοψε τους τένοντες του Δία, να τους ξαναενώσουν.
Αυτό θυμίζει τον μύθο του Όσιρι…
Ναι.
Θα ψάξω το βίντεό σου. Μια ερώτηση από πραγματική προσωπική περιέργεια: Πώς λεγόταν ο πολιτισμός που σήμερα λέμε “Μινωϊκό”; Πώς αποκαλούσαν οι ίδιοι δηλαδή τον πολιτισμό τους;
Εκείνοι είναι λίγο δύσκολο να ξέρουμε πώς καλούσαν τον εαυτό τους, καθώς δεν έχουμε αποκρυπτογραφήσει την Γραμμική Α. Φεύγει λίγο αυτό το θέμα από την δική μου ειδικότητα της κλασικής αρχαιολογίας, αυτό θα μπορούσε να το απαντήσει ένας συνάδελφος της προϊστορικής αρχαιολογίας. Γνωρίζω ότι στις αιγυπτιακές πηγές, αν δεν κάνω λάθος, αναφέρονται ως Κεφτιου.
Ένα μήνυμά σου για τους Έλληνες της Φλόριντα;
Ελπίζω να τους δω από κοντά κάποια στιγμή! Να προσπαθήσουν να κρατήσουν ζωντανή την ταυτότητα του Έλληνα και το τί τους κάνει Έλληνες, να μην χαθεί αυτό. Να αγαπούν την μυθολογία, γιατί είναι πολύ περισσότερο από απλές ιστοριούλες.
photo Konstantinos Loukopoulos @TheMythologist, Facebook
