Θυμηθήκαμε και συγκινηθήκαμε που μιλήσαμε το προπερασμένο Σάββατο για τον Άγγελο Σικελιανό.. Και χαρήκαμε που και για πολλούς άλλους φίλους, ξαναζωντάνεψε μέσα τους ο μεγάλος Άγγελος και η μεγάλη εποχή του..
Ήρθε η ώρα, όμως, να θυμηθούμε και τον άλλο μεγάλο εκείνης της μεγάλης εποχής.. Το Νίκο Καζαντζάκη. Για να ξαναβρούμε τις αιώνιες αξίες που χάνονται, στη διαλυμένη Ευρώπη.. Για να ξεπεράσουμε, όσο γίνεται και την απελπισία της εποχής μας.
“Τραγικός ακροβάτης πάνω από το χάος.” Ανήσυχος, ερευνητής, φιλόσοφος, για όλο τον κόσμο. Σημείο αναφοράς για την Ελλάδα. Και ιδιαίτερα για τη Μανιάτικη θάλασσα που τη σημάδεψε για πάντα. Ακόμη θυμάμαι τη γιαγιά μου τη Μαριώ τη Μανιάτισσα, από τους Άνω Δολούς που μου μιλούσε για κάποιους “μουρλούς” που κάποτε σκάβανε κοντά στο λιμανάκι της Καλογριάςγια να βρούνε…”χρυσάφι”… Που να φανταστώ ότι στα χρόνια της Δραματικής Σχολής, θα είχα καθηγητές το Γιάννη Κακριδή και τον Κίμωνα Φράιερ. Και θα μάθαινα ότι αυτοί οι “μουρλοί” ήταν ο Καζαντζάκης, ο Σικελιανός και ο Αλέξης Ζορμπάς.. Και κάποτε θα γινόμουνα.. Καζαντζάκης, έστω και για λίγα λεπτά, σε μια ελληνική ταινία..
Έγραψε και είπε πολλά. Και έγραψαν και είπαν πολλά, για τον ίδιο.. Τα περισσότερα είναι γνωστά. Εμείς θα περιοριστούμε να θυμίσουμε μερικά αποσπάσματα από τα Πιστεύω του, τις Θέσεις του, τις Αγωνίες του.. Τα πιο πολλά, ίσως, άγνωστα. Μικρές ανάσες, στην παγκόσμια ασφυξία της καθημερινότητας..
…” Δεν υπάρχουν Ιδέες.. Υπάρχουν μόνον Άνθρωποι που καβαλούν αυτές τις Ιδέες κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει..”
. “..Σε όλα τα μυθιστορήματά μου, δεν υπάρχει μόνο μύθος. Αποκάλυψα αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας. Τον παππού μου, τον πατέρα μου, τα δάκρυα της μητέρας μου, τις οδύνες της πατρίδας μου..”
“….Όταν άρχισα να γράφω μυθιστορήματα προσιτά στο μεγάλο κοινό, κάποιοι θορυβήθηκαν και η καταδίωξη και η συκοφαντία μπήκαν σε δράση. Ήθελαν να κάψουν τα βιβλία μου να ρίξουν το ανάθεμα επί του συγγραφέα. Οι μεγάλες όμως λαικές μάζες τα αγάπησαν και βάλθηκαν να με διαβάζουν. Διαπίστωσαν ότι πολεμώ τους υπεύθυνους της δυστυχίας τους, αυτούς που συστηματικά τους αφήνουν αγράμματους κι έτσι τα βιβλία μου έγιναν ανάρπαστα…”
“… Τα τετραθέμελα του κόσμου: Ψωμί, Κρασί, Φωτιά, Γυναίκα…”-
“….Είμαι εχθρός της παράδοσης όταν την εκμεταλλεύονται οι ανώτερες τάξεις για να παραμένουν αιώνια αμετακίνητες, τάχα εξ ονόματός της, στο κεφάλι κάθε εξουσίας.…
…..Είμαι όμως πιστός υπηρέτης της παράδοσης όταν προσαρμόζεται στην πραγματικότητα που ανεβάζει τον άνθρωπο. .. Μ’αυτή τη σταθερή βοήθεια και με το αλάθητο ένστικτό τους, σιγά-σιγά, οι νέοι δημιουργοί, βρίσκουν το δικό τους, ελεύθερο, περπάτημα και αποφεύγουν κάποιες ερεθιστικές, ξενόφερτες πολλές φορές, σειρήνες που τους οδηγούν σε μονοπάτια μιας σαρκοβόρας, τεχνητής ευτυχίας..”
( Ο φίλος μας ο φοιτητής ο Άγγελος, φανατικός “μαθητής” του Καζαντζάκη, απαντά, εκ μέρους των νέων δημιουργών, με λίγα λόγια του σπουδαίου Ποιητή της γενιάς του ΄70, του Ευγένιου Τριβιζά: ” Ουδέν κακόν αμιγές …χειρότερου..” ” Αν υπήρχε περισσότερη φαντασία, ο κόσμος θα ήταν ωραιότερος και συναρπαστικότερος.. ” Η παιδικότητα δεν χάνεται.. Άλλοτε κρύβεται πίσω από νοσταλγικές αναμνήσεις κι άλλοτε μασκαρεύεται σε σοβαροφάνεια και ωριμότητα.” )
“…Η Ελλάδα έχει επί αιώνες ζήσει και υποφέρει μέσα στη διαφορετικότητά της και ο Έλληνας πνευματικός άνθρωπος δεν έχει παρά να σκύψει στην ιστορία της, για να αντλήσει από εκεί τα θέματα της έμπνευσής του..”
” To Eλληνικό θαύμα δεν λέγεται μόνο ομορφιά. Λέγεται και ελευθερία. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν ένας συγγραφέας να τραγουδάει την ομορφιά της και να μένει απαθής στα δάκρυά της;…”..
“… Η ανώτατη αρετή δεν είναι νάσαι ελεύθερος, παρά να μάχεσαι για ελευθερία…”
“….Ένας λαός που υποφέρει , θέλει να μας έχει δίπλα του. Η Ελλάδα υποφέρει. Και γιαυτό αναζητά ήρωες.. Κι όταν τους βρίσκει, ταξιδεύει στα ουράνια. Όταν όμως δεν τους βρίσκει, δεν κατεβαίνει στα τάρταρα. Δεν κατεβαίνει ακόμη κι όταν κάποιοι ήρωές της την προδίδουν. Ανεβαίνει μόνη της, κρατώντας στα χέρια της και στην καρδιά της μια σημαία που οι άλλοι την ονομάζουν τρέλα. Αυτή λοιπόν την τρέλα, εμείς, αιώνες τώρα, την ονομάζουμε ελπίδα..”
Ας τον μνημονεύουμε λοιπόν κι εμείς όπως και η Μανιάτισσα μοιρολογίστρα:
….”Άγρια πουλιά και ήμερα μην κελαηδήστε σήμερα.. Τι πέθανε ο σταυραϊτός ο Καζαντζάκης ο σοφός.
Στη Μάνη ήτανε φερτός ο δάσκαλος ο Κρητικός .. Ήτα καλός κι αγαπητός και σ΄ όλους ήτα σεβαστός.
Στη Στούπα και στη Καλογριά, εκεί στη θάλασσα κοντά.. Κάθοτα χάμου στεριακά και έγραφε συγγράμματα.
Ήτανε γιος της λεβεντιάς κι αγωνιστής της Λευτεριάς.. Και τον αφ;oρισε ο παπάς γιατί δε γίνηκε ραγιάς.
Κι οι Έλληνες οι «γνωστικοί» τόνε πικράνασι πολύ.. Και έφυγε στην ξενιτιά κι απόχτησε χίλια καλά.
Οι ξένοι τον εδέχθησα, του δώσασι αξιώματα.. Τον εφορτώσασι τιμές, βραβεία και διπλώματα!
Πέστε μου τι κερδίσαμε όπου τον εξορίσαμε; ..Μόνο ζημία είχαμε κι ανοησία δείξαμε! “
Photo Από Μουσείο N. Καζαντζάκη – http://www.kazantzakis-museum.gr/icon-detail.php?block_id=http://147.52.130.130/content/images/00441.jpg&parent_block_id=2369, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22904570, https://el.wikipedia.org/wiki/
