Η δημιουργική γραφή τα τελευταία χρόνια έχει βρει πρόσφορο έδαφος και δικαίως εισέρχεται και στον χώρο και της επίσημης εκπαίδευσης, αφού μπορεί πραγματικά να απελευθερώσει νου και φαντασία, ακόμα και των μαθητών που δεν έχουν «έφεση» προς τα γλωσσικά μαθήματα, αλλά και σε παρέες-συντροφιές ενηλίκων. Θα με ρωτούσε τώρα εύλογα κάποιος Μα διδάσκεται η γραφή ή το ταλέντο της γραφής είναι έμφυτο; Τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά όποιον συμμετέχει να βρει τον δρόμο της γραφής πιο εύκολα, να αποφασίσει να γράψει για να ευχαριστηθεί, να απελευθερωθεί από φόβους κι ενδοιασμούς του. Μπορούμε δηλαδή να τον ενθαρρύνουμε, αν διαγνωστεί το ταλέντο του, που δεν διαθέτουν όλοι όσοι γράφουν, μα πάνω απ’ όλα να τον ευαισθητοποιήσουμε σε θέματα τεχνικής που αργά ή γρήγορα θα τα ανακάλυπτε μόνος του στην πράξη. Μπορούμε επίσης να του εξοικονομήσουμε χρόνο, να τον βοηθήσουμε να δαμάσει το υλικό του, να ανακαλύψει τη «φωνή» του. Το να βρεθεί εκείνη την ώρα δίπλα του ένας δάσκαλος, ένας μέντορας ή μια ομάδα υποστήριξης, μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια στον νεαρό «συγγραφέα». Όχι φυσικά με την έννοια ότι θα φυτέψει μέσα του κάτι που δεν υπάρχει – ο σπόρος πρέπει να είναι ήδη εκεί. Μπορεί όμως να τον βοηθήσει να καλλιεργήσει τον σπόρο, να φέρει σε πέρας το έργο του στο μέτρο των δυνάμεών του. Εννοείται βέβαια πως ο συντονιστής θα έχει την ευρύτητα πνεύματος, την ευαισθησία και τον απαραίτητο σεβασμό, ώστε να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα στην ομάδα, ώστε να βοηθήσει να ανακαλύψουν τον δικό τους δρόμο…
Έχοντας ασχοληθεί ιδιαίτερα τα τελευταία δώδεκα χρόνια με τη δημιουργική γραφή, θα επιχειρήσω σήμερα να απαντήσω σε τυχόν ερωτήματα σχετικά με τη χρήση και αξιοποίηση της δημιουργικής γραφής: Και πρώτα πρώτα τι είναι αυτό που μπορεί κανείς να κερδίσει από τη δημιουργική γραφή την κατά βάση δηλαδή ομαδική γραφή όταν όλοι γνωρίζουμε περί της μοναχικότητας και της εσωτερικότητας της συγγραφικής δράσης; Η κοινότητα στη γραφή θαρρώ απελευθερώνει, η αίσθηση του κοινού πάθους της γραφής μπορεί να ξεμπλοκάρει τον νου απελευθερώνοντας μας από το μαρτύριο της άδειας κόλλας ή αν θέλετε της λευκής οθόνης του υπολογιστή!!!
Άλλη ερώτηση που τίθεται στο τραπέζι της δημιουργικής γραφής είναι αν όλοι οι συμμετέχοντες μπορούν να γράψουν καλές ιστορίες. Θα απαντήσω έχοντας τη σιγουριά της βιωματικής εμπειρίας: Δεν είναι απαραίτητο όσοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα να γράψουν λογοτεχνικά αριστουργήματα, στόχος του εμψυχωτή είναι να παρακινήσει τους άλλους να γράψουν με την καρδιά τους. Να τους κάνει να τους αρέσει η γραφή, να παίξουν με τις λέξεις, να δώσουν και να πάρουν λέξεις, να διασκεδάσουν, να το ευχαριστηθούν…
Η επόμενη φυσική ερώτηση που πιθανόν σας έρχεται στα χείλη είναι αν, πώς και μέχρι ποιο σημείο κρίνουμε τα γραφόμενα των συμμετεχόντων; Η απάντηση είναι αφοπλιστικά απλή. Δεν κρίνουμε και δεν βαθμολογούμε, όπως θα κάναμε με μια
σχολική άσκηση, δεν υπολογίζουμε ορθογραφικά λάθη, παραβλέπουμε κάποια εκφραστικά, δεν στεκόμαστε με μια «ζυγαριά» στο χέρι, αλλά συνεχώς παρωθούμε την ελεύθερη έκφραση και επιβραβεύουμε ακόμα και την πιο μικρή προσπάθεια κάνοντας ακόμα και τους πιο αδύναμους στη γραφή να συμμετάσχουν, να μην αδρανήσουν, να γράψουν έστω μια δυο αράδες.
Επομένως τι κερδίζει κανείς μετέχοντας σε μια τέτοια ομάδα; Πρώτα απ’ όλα τη χαρά της επαφής με άλλα άτομα. Το άτομο που εντάσσεται σε μια τέτοια ομάδα σταδιακά ελευθερώνεται από τη φοβία της εκμυστήρευσης των σκέψεων και συναισθημάτων του, αφού ουσιαστικά αποκτάει ουσιαστικά για πρώτη φορά το πρώτο του αναγνωστικό κοινό το οποίο έχει όλη την καλή διάθεση να τον ακούσει, να αφουγκραστεί τις πνευματικές του ανησυχίες, να τον επιβραβεύσει αλλά και να τον κριτικάρει-σχολιάσει αρνητικά μέσα σε ένα κλίμα οικείο ευφορίας και καθόλου μα καθόλου ανταγωνιστικό.
Πώς όμως είναι δυνατόν οι συμμετέχοντες να εμπνέονται πάντα και να παρωθούνται στη γραφή από τα λεγόμενα ή την παρότρυνση ενός προσώπου, του δασκάλου δηλαδή της δημιουργικής γραφής; Στη δημιουργική γραφή κανείς δάσκαλος δεν «βιάζει» τον εταίρο του να γράψει αν εκείνος δε νιώσει την ανάγκη, αν εκείνος δεν νιώσει την ανάγκη και την επιθυμία να το κάνει. Μα τότε ποια η αξία της συμμετοχής; Ποιο το κέρδος; Η αξία και το κέρδος είναι προφανώς μεγάλη κι ίσως όσοι έχουν βιώσει αυτήν την εμπειρία το επιβεβαιώσουν. Αν δεν μπορείς, αν δε θέλεις, αν δεν εμπνευστείς σε κάποια φάση της δημιουργικής γραφής, ακούς τους άλλους, προσλαμβάνεις θετικά κι αρνητικά των γραφομένω τους, γίνεσαι κοινωνός των ιδεών τους κι αυτό δρα και παρωθητικά προς γραφή στο
άμεσο μέλλον.
΄Ένα άλλο συνηθισμένο ερώτημα-ενδοιασμός όσων με επιφύλαξη πλησιάζουν το τραπέζι της δημιουργικής γραφής και πρέπει να διαβάσουν τα πρώτα κείμενά τους είναι αν μπορούν να συγκριθούν με τα γραπτά των άλλων μελών της ομάδας ,με τα γραπτά των ομολογουμένως καλών στο γράψιμο, που προφανώς διαθέτουν μεγαλύτερη ευχέρεια και ικανότητα στη γραφή; Στη δημιουργική γραφή δεν συγκρίνουμε, επιτρέπουμε και δεν αποτρέπουμε, κι αν χρειαστεί να κάνουμε παρατηρήσεις, αυτές είναι χαλαρές, με ηρεμία απολαμβάνοντας κι εμείς τη διαδικασία.. Στη δημιουργική γραφή ακούμε όλους, σχολιάζουμε τα πάντα, συνδυάζουμε τα διαφορετικά συνθέτοντας δημιουργικά κι επιχειρώντας να ανατροφοδοτήσουμε τη σκέψη των συμμετεχόντων.
Μπορεί όμως κάποιος να ανταποκριθεί σε ένα συγκεκριμένο θέμα ή σε μια μορφή λόγου, στον πεζό ή ποιητικό ή να ασχοληθεί με διαφορετικά είδη ύφους. Και πως θα το κάνει αυτό αν δεν έχει τις σχετικές γραμματολογικές γνώσεις; Στη δημιουργική γραφή προσέρχεται κανείς τολμών. Και εξηγούμαι: Στόχος κάθε δασκάλου γραφής είναι να ωθήσει κάθε μέλος της ομάδας να δοκιμάσει και να δοκιμαστεί σε είδη που φοβάται, που δεν έχει ποτέ αγγίξει, που αγνοεί(π.χ. την ποίηση). Είναι μάλιστα αυτός ο βασικός κανόνας του παιχνιδιού, να ωθήσεις τον άλλον να γράψει κάτι που δε θα πίστευε ότι μπορεί να το κάνει, γιατί δε θα φοβηθεί το αποτέλεσμα, αλλά θα χαρεί την προσπάθεια… όσο για τις γραμματολογικές γνώσεις, εδώ υπεισέρχεται πιο ενεργητικά ο δάσκαλος δίνοντας τις βασικές γνώσεις και αρχές αλλά και πρότυπα κείμενα σαν αυτά που σε λίγο θα ζητήσει να του αποδώσουν οι συμμετέχοντες κι έτσι παρακάμπτεται κι αυτός ο σκόπελος Μα δεν είναι λίγος ο χρόνος γραφής; Κάτι επίσης που ξενίζει για να μην πω φοβίζει τον προστρέχοντα διστακτικά στη δημιουργική γραφή είναι η πίεση του χρόνου, αφού τα γραφόμενα πρέπει να αποδοθούν σε ελάχιστα θα έλεγα λεπτά της ώρας και μάλιστα με μουσική συνήθως υπόκρουση. Πράγματι ο χρόνος στη δημιουργική γραφή είναι αμείλικτος κι όχι βοηθός, όμως το τελικό αποτέλεσμα είναι τόσο απρόσμενο για τους συμμετέχοντες και εκπληκτικό αφού μέσα σε 8-10 λεπτά της ώρας γράφονται πολύ όμορφα κείμενα μακριά από την καθησυχαστική ηρεμία ενός ερμητικά κλεισμένου δωματίου-γραφείου.
Πρέπει όλοι να διαβάζουν τα κείμενά τους; Καταληκτικά θα έλεγα ότι είναι πολύ σημαντικό οι συμμετέχοντες να μην φοβηθούν να τολμήσουν να μιλήσουν, να διαβάσουν τα κείμενα τους σε ακροατήριο, να αποκτήσουν τη δύναμη φωνής και το σθένος χωρίς να φοβούνται την έκθεση και τον σχολιασμό από τους υπόλοιπους. Για αυτό καλό είναι να δίνουμε την ευκαιρία σε όλους όσους το επιθυμούν να αναγνώσουν τα κείμενά τους. ΄Οσοι όμως δεν νιώθουν ακόμα έτοιμοι, δεν θα διαβάσουν… Δίνουμε «άσκηση για το σπίτι»; ΄Εχουν συνέχεια τα γραφόμενα των ανθρώπων στο εργαστήρι; Οι συναντήσεις της δημιουργικής γραφής δίνουν το έναυσμα, την απαρχή να ξεκινήσει ένα μεγαλύτερο έργο. Τα κείμενα που γράφονται είναι μόνο η αρχή, το ξεκίνημα για κάτι πιο μεγάλο, πιο ευρύ πιο ολοκληρωμένο κι αυτό βεβαίως θα ολοκληρωθεί και θα τελειοποιηθεί στον προσωπικό χώρο του καθενός με τις ιδανικότερες συνθήκες συγγραφής κι ίσως να παρουσιαστεί στο τέλος του προγράμματος, όπως ένα ανθολόγιο ιστοριών ή ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα που θα έχει γραφεί από κοινού… Από την άλλη το σύντομο γράψιμο, το περιεκτικό κείμενο είναι πολλές φορές μια άσκηση ουσίας για να αποφευχθεί μια ακατάσχετη φλυαρία και να μπει ένα φρένο στην αχαλίνωτη φαντασία που εν γνώσει τους οι παρευρισκόμενοι θεωρούν αδυναμία στη γραφή τους.
Το σίγουρο είναι ότι όσοι αποφασίσουν να ασχοληθούν με τη δημιουργική γραφή θα το χαρούν, θα ενθουσιαστούν, θα παρασυρθούν και θα απολαύσουν μια ωραία εμπειρία που θα τους δυναμώσει και θα τους κάνει να θέλουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και σε «δύσκολες» σχολικές μέρες να καταφεύγουν σ’ αυτήν την ενασχόληση.
Διονύσης Λεϊμονής
dioleimonis@gmail.com
photo https://pixabay.com/el/
