Φίλες και φίλοι,
Image: The Persistence of Memory by Salvador Dalí, Museum of Modern Art (MoMA), Upper Midtown by Elias Rovielo FLICKR
Άλλος ένας τυπικός ημερολογιακός χρόνος τελειώνει για να τον διαδεχθεί ο επόμενος, και μετά ο μεθεπόμενος χωρίς φαινομενικό σταματημό.
Ο εκκεντρικός ζωγράφος, για πολλούς παρανοϊκός, Σαλβατόρ Νταλί δημιούργησε το 1931 αυτή τη μικρή ελαιογραφία (24Χ33 εκ.) αντιδρώντας σ’ αυτή την υποχρεωτική νομοτέλεια, θέλοντας να «παγώσει» και να αιχμαλωτίσει τον ανηλεή χρόνο στη μνήμη, νεοφώτιστος όπως ήταν στο κίνημα του Σουρεαλισμού (από το 1929), χάρη στον Χουάν Μιρό. Όταν, λοιπόν, ζωγραφίζει τούτον τον πίνακα, αναδομεί τον εαυτό του, εξερευνά την σουρεαλιστική του μέθοδο, βρίσκεται, δηλαδή, στην απαρχή, γι’ αυτό είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο το αποτέλεσμα- ένα αριστούργημα-, ίσως το διασημότερο δικό του.
Η ιδέα για τον πίνακα γεννήθηκε όταν η Γκαλά- η αγαπημενη του μούσα και σύζυγος- είχε βγει με κάποιους φίλους για να πάνε στον κινηματογράφο, αφήνοντας τον Νταλί μόνον στο σπίτι. Εκεί, στην ήσυχη κουζίνα, έχοντας μπροστά του ένα πιάτο με λιωμένο τυρί καμαμπέρ εστιάζει πάνω του. Ο νους του πετά μακριά κι εκείνη τη μαγική στιγμή της έμπνευσης, ανακαλύπτει την δική του παρανοϊκή-κριτική μέθοδο, «τον σουρεαλιστικό διαλογισμό της κατάρρευσης των αντιλήψεων για μια σταθερή κοσμική τάξη».
Το απεικονιζόμενο τοπίο είναι πραγματικό, αναπαριστά την έρημο κοντά στην Καταλονία της Ισπανίας, όπου έμενε ο καλλιτέχνης. Τα ρολόγια που λιώνουν συμβολίζουν τον χρόνο που είναι σχετικός. Όπως και στα όνειρά μας, παρελθόν, παρόν και μέλλον συνυπάρχουν. Κάθε ρολόι τοποθετείται σε διαφορετική επιφάνεια, αντιπροσωπεύοντας τις τρεις αυτές χρονικές διαστάσεις.
Τα μυρμήγκια εισβάλλουν στο συμπαγές ρολόι συμβολίζοντας την φθορά που επιφέρει ο χρόνος, την αποσύνθεση και τον θάνατο. Ο καθρέφτης ενσαρκώνει την αστάθεια, καθώς αντικατοπτρίζει συγχρόνως την πραγματικότητα και το φανταστικό.
Η ελιά, σύμβολο της σοφίας, είναι ξερή- ήδη νεκρή, ένα σημάδι του παρελθόντος. Η λαμπερή θάλασσα συμβολίζει τη μνήμη και την πραγματικότητα, ερχόμενη σε αντίθεση με το σκοτεινό προσκήνιο του φανταστικού κόσμου. Το αυγό είναι το σύμβολο της γέννησης- της αέναης ανανέωσης, της ανθρώπινης επίθεσης στον θάνατο.
Τα βουνά, ριζωμένα στο έδαφος, ανήκουν στα παιδικά χρόνια του ζωγράφου, δηλαδή είναι κομμάτι της μνήμης. Η μνήμη είναι η μόνη ικανή να συγκρατήσει τον χρόνο, να τον ακινητοποιήσει- έστω παροδικά, έστω εκτός των πραγματικών του διαστάσεων. Στον πίνακα, η μνήμη καταφέρνει να κατακτήσει την έρημο, δηλαδή να δώσει ζωή (αναγέννηση) σε κάτι φαινομενικά νεκρό. Θα έλεγα ότι η μνήμη βοηθά την ελπίδα του ανθρώπου να κρατηθεί στη ζωή.
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη γκαλερί Julien Levy το 1932 και, από το 1934, βρίσκεται στη συλλογή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Image: The Persistence of Memory by Salvador Dalí, Museum of Modern Art (MoMA), Upper Midtown by Elias Rovielo FLICKR
