Η Διαλεκτική
Με τον Σωκράτη το κέντρο της φιλοσοφίας στρέφεται από τη φύση στον άνθρωπο. Κατά τον Σωκράτη σκοπός του ανθρώπου είναι η κατάκτηση της σοφίας και της ευδαιμονίας. Στη φιλοσοφία του Σωκράτη υπάρχουν τρία διαδοχικά στάδια που οδηγούν τον άνθρωπο σταδιακά στην κατάκτηση της ευδαιμονίας. Το πρώτο στάδιο είναι αυτό της διαπίστωσης της άγνοιας· το «ουκ οίδα» του Σωκράτη είναι η αφετηρία για τον δρόμο του σωκρατικού στοχασμού. Είναι το στάδιο κατά το οποίο ο φιλόσοφος ανακαλύπτει ότι το μόνο που γνωρίζει είναι ότι δε γνωρίζει τίποτα, αλλά παράλληλα αναζητά και αγαπά τη σοφία που του λείπει. Αυτή η διαπίστωση της άγνοιας οδηγεί σταδιακά τον φιλόσοφο στο δεύτερο στάδιο κατά το οποίο ελέγχονται και επαναπροσδιορίζονται οι αρχές και οι αξίες της ζωής. Κάθε αρχή έχει αξία για τον Σωκράτη όταν αυτή επιβεβαιώνεται μέσω της διαλεκτικής, η οποία οδηγεί τον άνθρωπο από τον αισθητό κόσμο στον κόσμο του πνεύματος. Το τρίτο στάδιο είναι αυτό της σοφίας κατά το οποίο ο φιλόσοφος ανακαλύπτει τον εαυτό του και την ουσία του όντος του. Σύμφωνα με τον Σωκράτη τη γνώση αυτή ο άνθρωπος την κατέχει από την αρχή της δημιουργίας του κόσμου αλλά την έχει ξεχάσει λόγω της ενσάρκωσης της ψυχής στην ύλη. Κάθε πραγματική γνώση είναι μια ανάμνηση της ψυχής, η οποία θέλει να επιστρέψει στον κόσμο του πνεύματος απ’ όπου προήλθε.
Ο Έρως
Στο Συμπόσιο του Πλάτωνος αναφέρεται ότι ο Σωκράτης μαθήτεψε κοντά στην ιέρεια Διοτίμα η οποία του μεταβίβασε τη γνώση για τη φύση του Έρωτος: «Την ώρα λοιπόν που γεννήθηκε η Αφροδίτη, είχανε τραπέζι οι θεοί, και οι άλλοι και ο γιος της Μήτιδος, ο Πόρος. Όταν πια αποδείπνησαν, καθώς ήτανε συμπόσιο, ήλθε για να επαιτήσει η Πενία και έστεκε στις θύρες. Ο Πόρος τότε μεθυσμένος από το νέκταρ, γιατί κρασί δεν υπήρχε ακόμα, μπήκε στον κήπο του Διός βαρύς και αποκοιμήθηκε. Η Πενία, έχοντας στο νου της να κάνει παιδί με τον Πόρο, ξάπλωσε κοντά του και συνέλαβε τον Έρωτα, ο οποίος έγινε συνοδός και υπηρέτης της Αφροδίτης …Επειδή λοιπόν ο Έρως είναι γιος του Πόρου και της Πενίας … πότε ανθίζει και ζει όταν εύρει αφθονία, πότε πάλι πεθαίνει και ξαναγεννιέται. Και ό,τι κερδίζει πάντα το χάνει, έτσι που μήτε άπορος είναι ποτέ ο έρως μήτε πλούσιος».
Η εναρμόνιση των αντιθέτων
Ο Σωκράτης εναρμόνιζε τη λογική και την έννοια του μέτρου, χαρακτηριστικά του Απόλλωνος, θεού της εξωτερικής και της εσωτερικής ομορφιάς, με την έμπνευση και το χιούμορ, χαρακτηριστικά του Διονύσου, θεού της αναγέννησης και της ανανέωσης. Εναρμόνιζε επίσης τη γενναιότητα και το θάρρος, χαρακτηριστικά του θεού Άρη, με την επινοητικότητα και τα τεχνάσματα, χαρακτηριστικά του Ερμή, θεού της γνώσης, της ευγλωττίας και της σοφίας.
Η ευδαιμονία
Σκοπός της φιλοσοφίας του Σωκράτη δεν είναι η γνώση αλλά η εσωτερική ευτυχία του ανθρώπου, η ευδαιμονία, η οποία του επιτρέπει να μετέχει στον κόσμο των θεών. Η ευδαιμονία οδηγεί τον φιλόσοφο στην σύνθεση, στην ενότητα και στην εναρμόνιση των αντιθέσεων. Αρετή και ευτυχία για τον Σωκράτη είναι αδιαχώριστες. Σύμφωνα με τον Σωκράτη η καλλιέργεια των αρετών οδηγεί στην αυτοκυριαρχία, στην αυτογνωσία και στην ευδαιμονία.
photo Maklay62, https://pixabay.com
