Τα αρχαία χειρόγραφα του Σινά: Από τη Μονή, στο ψηφιακό αρχείο του Κογκρέσου
Εισαγωγή στη Βιβλιοθήκη της Μονής
Μετάφραση από τα Αγγλικά από τον Δημήτρη Συμεωνίδη
Στο νότιο τμήμα της Μονής της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται ένας θησαυρός γνώσης και ιστορίας: η φημισμένη βιβλιοθήκη της. Αυτή η βιβλιοθήκη έχει κερδίσει διεθνή αναγνώριση όχι μόνο για την τεράστια συλλογή της, αλλά και για τα μοναδικά και σπάνια χριστιανικά χειρόγραφα και τα πρωτότυπα βιβλία της. Είναι ένα αποθετήριο σοφίας, όπου τα αρχαία κείμενα και η σύγχρονη έρευνα συγκλίνουν.
Τα Χειρόγραφα
Τα χειρόγραφα του Σινά, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά αυτής της βιβλιοθήκης, είναι η παλαιότερη και σημαντικότερη συλλογή στην χριστιανική μοναστική ιστορία. Μεταξύ των άνω των 3.300 χειρογράφων της, τα δύο τρίτα είναι στα ελληνικά, ενώ τα υπόλοιπα είναι σε γλώσσες όπως τα αραβικά, τα συριακά, τα γεωργιανά και τα σλαβονικά, με σπάνια ευρήματα στα πολωνικά, τα εβραϊκά, τα αιθιοπικά, τα αρμενικά, τα λατινικά και τα περσικά. Αυτά τα χειρόγραφα κυμαίνονται από λειτουργικά κείμενα έως την κλασική ελληνική λογοτεχνία, προσφέροντας μια πανοραμική θέα της εκπαιδευτικής και πνευματικής ζωής ανά τους αιώνες. Τα κοσμήματα της βιβλιοθήκης περιλαμβάνουν τον Σιναϊτικό Κώδικα του τέταρτου αιώνα και τον Συριακό Κώδικα, ένα παλίμψηστο με επίπεδα ιστορικής σημασίας. Επιπλέον, η συλλογή διαθέτει μια σειρά από χειρόγραφα σε πάπυρο και πολυάριθμους κυλίνδρους στα ελληνικά, αραβικά και τουρκικά, καθιστώντας την μια ζωντανή μαρτυρία για πάνω από δεκαεπτά αιώνες μοναστικής ζωής.
Πρώτα Έντυπα
Βιβλία
Η συλλογή της βιβλιοθήκης από πρώιμα έντυπα βιβλία είναι εξίσου εντυπωσιακή, με περίπου 8.000 τόμους, κυρίως στα ελληνικά. Σε αυτήν περιλαμβάνονται οι πρώτες εκδόσεις μνημειωδών έργων του Ομήρου, του Πλάτωνα και του Αριστοφάνη, μεταξύ άλλων. Αυτοί οι τόμοι, διακοσμημένοι με σημειώσεις των μοναχών του Σινά, αντικατοπτρίζουν τη βαθιά ακαδημαϊκή και πνευματική δραστηριότητα των κατοίκων του μοναστηριού κατά τη διάρκεια των αιώνων.
Το Αρχείο
Το αρχείο του Σινά είναι από μόνο του ένας ιστορικός θησαυρός, που περιέχει μια σειρά από έγγραφα, από επιστολές και λογιστικά βιβλία έως καταστατικά, τα οποία ρίχνουν φως στην ιστορία του μοναστηριού και τις αλληλεπιδράσεις του με τον κόσμο. Αυτά τα έγγραφα, μερικά από τα οποία χρονολογούνται από τον δέκατο πέμπτο αιώνα, προσφέρουν ανεκτίμητες γνώσεις για τις λειτουργίες, τις σχέσεις και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε το μοναστήρι σε όλη την ιστορία.
Τα Νέα Ευρήματα
Μια σημαντική προσθήκη στη βιβλιοθήκη ήρθε το 1975 με την ανακάλυψη των «Νέων Ευρημάτων» – μιας κρύπτης φύλλων και θραυσμάτων χειρογράφων σε διάφορες γλώσσες, που αντανακλούν την ποικιλομορφία της συλλογής της βιβλιοθήκης. Μεταξύ αυτών ήταν πολύτιμες σελίδες του Σιναϊτικού Κώδικα και αρχαία κείμενα σε γλώσσες τόσο ποικίλες όσο η Καυκάσια Αλβανική, προσφέροντας στους μελετητές μια σπάνια ευκαιρία να μελετήσουν και να ανακατασκευάσουν αρχαίες γλώσσες και γραφές.
Οι Εικονογραφήσεις Χειρογράφων
Τα χειρόγραφα στην Αγία Αικατερίνη είναι ένα μείγμα προσφορών από ηγεμόνες, προσκυνητές και τα έργα των μοναχών που κατοικούν εκεί. Παρουσιάζουν μια σειρά από καλλιτεχνικά στυλ στις εικονογραφήσεις και την καλλιγραφία τους, αντανακλώντας το πλούσιο πολιτιστικό και πνευματικό περιβάλλον στο οποίο δημιουργήθηκαν.
Σιναϊτικός Κώδικας
Ο Σιναϊτικός Κώδικας, ένα στολίδι της βιβλιοθήκης, είναι ένα χειρόγραφο του τέταρτου αιώνα που περιέχει την παλαιότερη πλήρη Καινή Διαθήκη. Η ιστορική και κειμενική του σημασία είναι απαράμιλλη, καθιστώντας τον ακρογωνιαίο λίθο για τις βιβλικές μελέτες. Το ταξίδι του χειρόγραφου από το Σινά στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, μέσα από τα χέρια μελετητών όπως ο Τίσεντορφ, προσθέτει ένα επίπεδο ιστορικής ίντριγκας στην κληρονομιά του. Το έγγραφο του Προφήτη Μωάμεθ μία μοναδική πτυχή της ιστορίας του μοναστηριού είναι η Επιστολή Προστασίας από τον Προφήτη Μωάμεθ, που εκδόθηκε το 623 μ.Χ. Αυτό το έγγραφο, γνωστό ως ΑΧΤΙΝΑΜΕ, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση της επιβίωσης του μοναστηριού και στην ενίσχυση των ειρηνικών σχέσεων μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων κατά τη διάρκεια των αιώνων. Αν και το πρωτότυπο βρίσκεται τώρα στην Κωνσταντινούπολη, τα αντίγραφά του στο μοναστήρι συνεχίζουν να συμβολίζουν μια κληρονομιά ανοχής και συνεργασίας.
Αυτή η εισαγωγή στη Βιβλιοθήκη της Μονής της Αγίας Αικατερίνης προσφέρει μια μικρή γεύση από την πλούσια και ποικίλη συλλογή της. Είναι ένα καταφύγιο γνώσης, που γεφυρώνει το παρελθόν και το παρόν, και μια απόδειξη της διαρκούς δύναμης της μάθησης και της πνευματικής έρευνας.
Η βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά.
Μπροστά μας, ο πατέρας Ιουστινιανός, ασκητική φιγούρα με λευκή γενειάδα και ήρεμη φωνή, μάς οδηγεί στον ιερό αυτό χώρο. Είναι ο φύλακας των μυστικών της γνώσης, ο βιβλιοθηκάριος της Μονής και ζωντανή γέφυρα ανάμεσα στο χθες και το σήμερα. 8 Ανάμεσα σε 3.500 χειρόγραφα και 11.500 τόμους Ο πατέρας Ιουστινιανός ανοίγει μία από τις ντουλάπες που φιλοξενούν τα αρχαία χειρόγραφα. Ο ίδιος μετρά την περιουσία της βιβλιοθήκης σε αριθμούς που ζαλίζουν: 3.500 χειρόγραφα και 11.500 έντυπα βιβλία. Πρόκειται για τη δεύτερη αρχαιότερη μοναστική βιβλιοθήκη στον κόσμο, μετά από εκείνη του Βατικανού, και τη σημαντικότερη στην Ανατολή. Η συλλογή καλύπτει ένα φάσμα γλωσσών και πολιτισμών: ελληνικά, αραβικά, γεωργιανά, συριακά, αρμενικά, λατινικά. Τα έργα δεν περιορίζονται σε θεολογικά κείμενα — περιλαμβάνουν φιλοσοφία, επιστήμες, γραμματική, ακόμη και λογοτεχνία, όπως κωμωδίες του Μολιέρου.
«Το Ευαγγελιστάριο του Λουκά είναι μοναδικό – αλλά ο Σιναϊτικός Κώδικας είναι ο αρχαιότερος» «Χρονολογείται από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου και είναι γραμμένος με τη μεγαλογράμματη βυζαντινή γραφή», εξηγεί ο πατέρας Ιουστινιανός, σκύβοντας ελαφρώς μπροστά στο ράφι που τον φυλάσσει. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα σωζόμενα κείμενα της πρώιμης χριστιανικής γραμματείας, πολύτιμο για την επιστημονική κοινότητα και ανεκτίμητο για την Εκκλησία. Πολλά από τα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης προσφέρθηκαν από αυτοκράτορες και πατριάρχες: ο Ιουστινιανός κατά την ίδρυση της Μονής, ο άγιος Φιλόθεος Κόκκινος, ο Γεννάδιος Σχολάριος και ο Ιωακείμ ο «πάνυ». Ο κορμός όμως της συλλογής προέρχεται από τα ίδια τα χέρια των σιναϊτών μοναχών, οι οποίοι για αιώνες αντέγραφαν, διόρθωναν και 10 συντηρούσαν με υπομονή και αφοσίωση. Ο Σιναϊτικός Κώδικας και η διαχρονική διεκδίκηση Ξεχωριστή είναι η ιστορία του περίφημου «Σιναϊτικού Κώδικα», του παλαιότερου πλήρους κειμένου της Καινής Διαθήκης. Αν και σήμερα η Μονή κατέχει μόλις 18 φύλλα του –μερικά ολόκληρα, άλλα σε σπαράγματα– το μεγαλύτερο μέρος του χειρογράφου βρίσκεται από τον 19ο αιώνα στο Βρετανικό Μουσείο, στη Λειψία και στην Αγία Πετρούπολη. Είχε «δανειστεί» τότε από τον Γερμανό λόγιο Tischendorf, χωρίς όμως να επιστραφεί ποτέ. Η Μονή επιμένει μέχρι σήμερα στο τεκμηριωμένο δικαίωμά της, ζητώντας επίσημα την επιστροφή του πολύτιμου κειμηλίου.
Συνεχίζεται
photo Image by license by freepik.com
